38 ra Jü Pelge

38 Ra Jü Pelge yew kıtabê de Dr. Hüseyin Çağlayanio.

38 Ra Jü Pelge
Nuştox	Dr. Hüseyin Çağlayan
Tewir	Reportaci
Ziwan	Kirmanckî
Tarîx	2003
Weşanxane	Vêjiyaişê Tiji
bivurne

Heqa kıtabi de

Zazayan, tarix de Dersim ra heta Qoçgiriye, Piran ra heta Çolig (Bingol) u Diyarbaqır xêyle tenge u terteley di. Çı heyf ke derdê nine, khulê nine zaf era zıwan nêamey. Xêyle domani, cêniy u cıwamêrdi amey qırkerdene. Suçê nine çinebi. Suçê ho, hardê ho sero zıwann u zagonê ho de weşiya ho ramıten u seveknaene biye.

Ez na kıtabi; insano ke serba zıwan u zagonê xo leze da, hover do, serba welatê ho ganê hora biyê, inerê kon halete. Umudê mı oyo ke; Zazay, Hermeni, Kurdi, Tırki u yewbina komi têhet u têdust de haştiye de weşiya ho bıramê.

Ez van "38i ra Jü Pelge", çı ke isono mao kamıl u kokımê ke 38i de verva qırkerdene u koledariye do pêro, leto jêder merdê. Xeyle pelgê ma ki eve na isonê ma pia merdê. Yanê, zonayisê isonê ma nêamo nustene, xanê kıtavu nêkoto; eve isonê ma koto bınê hardi. Her merdena jü apê de kokımi u jü niajniya de kokıme, merdena jü pelga mawa.

Hona generasiyonê vıreni ra tek tek isonê ma weso. Gunê qêret bıkeme, dı-hirê pelgunê ho bıxeleşnime. Raştiya ho biyarime verê çımunê mıletê ho u dina ke, na zulum kêşi vira nêşêro; wertê isonê made jü hovirardena kolektife pêda bo.

Jenositê Hermeni u Yahidu sero xeyle nustey amê nustene. Perloda Almanu Der Spiegel amorê huyê 16/15.4.1996 de Steven Spielberg u komela ey Survivors of the Shoah Visual History Faundation sero jü nusteo de derg u hira nusna. Steven Spielberg Hollywood de rejisöro de nasbiyaiyo. Hemılka de niseno ro. Ey xeyle filmi výrastê. Steven Spielbergi na serrunê peyenu de jü film vırast. Namê na film Schindlers Listeo. Lista Şindleri: Na film zulmê faşistunê Almanu musneno. Tema na filmi niara: Schindler jü kapitalistê Almanyao. Schindler wayirê jü fabrikao. Rısvet dano Nazi, taê Yahudiyu cêno firma ho, na hal ra ine qırkerdene ra xelesneno. Steven Spielberg vano, "Filmê Schindlers Liste hayatê mı koke ra vurna."

Spielberg na film ra têpia cêvê hora 6 miliyon Dollar dano u na komela ke mı cor namekerde, sanono pê. Eta (ğezna) na komele jü serre de 20 miliyon Dollaro. Na komele de 100 ra jêde ciniye u cüamerd profesyonel guruno. 5000 teney ki eve zerra ho bêpere gurinê. Los Angeles ra qeyr, dulgerunê teveri de büroyê na komele estê. Na komele payiz '96 de karê ho sıfte kerd. 40 tene kameraman lungu sero seyar fetelino, isonê Holocaust cêno kamera, reportaj keno. O waxt ra nat na komele 10.000 cini/cüamerdê ke makina zulmê Holocaust ra xeleşiyê, ine de reportaj kerdo; i ontê video. Na komele hem ki seveta televiziyon u mektevu dokumtar film vırazena.

Materiyalo ke na komele onto video 20. 000 (vist hazar) satê waxt cêno. Na komele wazena ke hata peyniya 1997i 50.000 reportaj bıkero. Yanê o waxt jü mordem ancax besekeno 40 serre de na materialê 100.000 sate video de şêrkero. Spielberg vano, "Mezilê mý uyo ke, isonên na barbarênia Holocausti ne 40, ne 400, ne ki 4000 serre de hovira býkero. Her reportaj jü raştiya. Gereke raştiye bêro zonaene ke, ison verva barbarêni bêro".

Tabi ma zoneme ke yê ma; sarrê Dêrsımi, ne 20 miliyon Dollar perê ho esto, ne ki hona jü institutê ho, ne ki universita de ho esta. Faqat sarrê Dêrsımi gýra gýra yeno ra ho, pelgunê ho sayekeno; wazeno ke tarixê ho arazekero. Taê cau de komelê ho sanê pê, zon u kulturê ho sero gurinê; sarrê Dêrsımi wazeno ke, ho hove hoy temsilkero. No çiyo pozitifo. Faqat çiyo ke sarrê Dêrsımi seveta ho kerdo, hona kêmiyo. Gere ke na rae ra xeyle emek sarf bıbo, her kês karê bıjero ho ser, qe'nê jü dı pelgê ma bıxeleşiyê. Zovina darê ma; yanê kokımê ma endi tek ve tek gınenê waro, pelgê ho ki eve ine pia gınenê waro, benê sakil u wele.

Pelgunê hora jü dıtenu bıxêleşnime, tarixê ho bızonime, biyarime werte. Heni bo ke, hêştirê çımunê kokımunê ma peyde memanê. Nêke-nê adalet hurêndia ho bývino. Eskerao ke, tertelê 38i de, Dêrsım de nêjdiyê 100.000 cini, cüamerdi, domoni amey qırkerdene, amey telefkerdene.