Tarixê Erzıngani sero zehf zanayış tam çıniyo. Tayê iddia kene ke, ita çêyê (mabetê) homayê cênıke (''goddess'') [[Farsi]]yo ''ganu [[Anahita]]'' biyo.
Vanê ke tarixê 2000 İ.V. (İsay ra Ver), [[Hurri]]y tıya hukım ramıto. Xercê inan ra ''Hayashes'' be ''Azzis'' est biyê. Mabênê 1850-1180 İ.V., yew dewleto zehf quwetın biyo. Wahêre dewleta Hittitan benê. Erzıngan zi gırêdayêgırêdayiyê inan biyo. Mabênê 900-600 İ.V. de zi dewletanê [[Urartan]] hukım ramıto. Erzıngan zi o tawan gırêdayê Urartuyan biyo. Arkeologan Erzıngan ''Altıntepe'' de eserê tarixan diy. Nê eseran hetê Urarturan ra vıraziyay.
Ey ra dıma zi [[Med]]an, Persan, Helenan, [[Roman]]an qontrolê sûka Erzıngani gêne. Vanê ke serra 600 İ.V. de mabênê Qralêqralê Medan ''Kyaksar'' be [[Lidya]]yan yew ceng beno. No ceng hetê Erzingani de biyo.
[[Roman]]an ra dıma zi yew are zi leşkerê Mısılmananê Eraban qontrolê Erzıngani gırewto. Key ke Tırkan, Malazgirt de serra 1071ıne de [[İmparatoriyaİmperatoriya Bizansi]] mağlupmeğlup kerdo, Erzıngan zi o tawan gırêdayiyê Tırkiya biyo. Peyderpey ''Mengucek'', ''Selçuk'', Eretna Wahêrêwahêrê sûka Erzingani benê. Serra 1243ıne de zi MongolanMoğolan u Selçukıcan ita de yew cengo gıran kenê. Nê ceng de Erzingan bınê payan de mendo, rıziyo, biyo xırabe.
Tewr peyniye de, serra 1473ıne de, [[İmparatoriyaİmperatoriya Usmanıcan]] ''Otlukbeli'' de ([[Cengê Têrcani]]) dewleta ''Aqqoyın''an mağlupmeğlup kenê, ney ra dıma zi Erzingan anciya gırêdayiyê İmparatoriyaİmperatoriya Usmanıcan beno. Serra 1502ıne de [[Sa İsmail]] merkezê xo ita de vıraceno. Key ke [[Cengê Çaldırani]] vinvini keno, anciya İmparatoriyaİmperatoriya Usmanıcan qontrolê itay gêno. Mabênê 1916-1918 leşkeranê Rusi qontolê na sûke gırewto. Serra 1918ıne de leşkeranê Tırki sûka Erzingani Rusan ra tepiya gêno.
