Bonobo: Ferqê çımraviyarnayışan

'''Bonobo''' ([[Taksonomiye|nameo taksonomik]]: ''Pan paniscus'') ya ji '''şempazeo qıyt''', '''şempazeo cuce''', o ki hewyano kı taxımê primadan ra, kiyê [[Hominidae]]an dı cınsê [[Pan|pan]]an dı ca gêno. Bonobo dı cınsê kekı kiyê [[Hominidae]] vırazenêvırazınê, inan rao. Cınso bin Pan troglodytes (şempanzeo adi ji vajiyeno) dehana zêyde şempazeyişempazey normali ifada keno.

Bonobo, muzeya kı namê cı [[Tervuren]]o u [[Belçika]] dı ca gêno, unca de terefê uzmanê [[anatomi]]ki [[Harold Coolidge]] ra sera [[1928]] dı viniyao. Hama ki otoriteyiotoritey tewran [[Ernst Schwarz]] sera [[1929]] dı bonobo sero neşriyato ilmi vıraşto.

Bonobo bı raşt vındertışê ho, matriarşi u cemaetê hem-umardışi u fealiyetê xuyê cınsi diqatan xouncıno seroxo uncenoser.

NoIno cınsê meymuni miyandêmiyandı Cumhuriyetê Kongoyê Demoktariki dı weşiya ho rameno u inan miyan dı caêcayê mayemay zaf muhimo u matriarşi qabul beno. Bonoboyê kı makiêmakiyê, inan miyan dı teşkılat vırazenivırazıni u dominant beni. Bonoboyê ke neriêneriyê, inan miyan dı teşkılat-vıraştış zaf nêviniyeni. Waxto ke tedı bonoboyêbonoboyo neri, bonoboyêdano makipıro rabonoboya dano pê romaki, cıniyicınikê inan miyan de grube vırazenivırazıni, neri rê danê pêpêro roneri, neri teberierzıni teber rakeni erzeniteber. FeqatFexat çı wextwaxt kı bonoboyê neriyi rê çiyê vıraziyeni, bonoboyê neriyi yew nêbeni. Hama zê ıno ornagi, miyandêmiyandı bonoboyan dı, şıdet qe çıniyo.

Cematê bonoboyi dı [[Seks|seks]] teberê qıji de, hereketo sosyalo u heyatê bonoboyan dı zaf muhimo. Her çı ki seksê inan zê seksê merdıman niyo, seksê bonoboyan merdıman ra cıraocıyao. Heyatê merdıman de seks, tezahuri guduyê dewşıknayo hama bonoboyi seksi zê rolê sosyali keni. Bonoboyi şêni zê merdıman ri bı ri seks kerê, mena cı zi esta. Her varyasyonê seksi heyatê inan dı esta. İxtılaf u qewğa dı ya ji odulkerdışi dı, seks vıraziyeno. Teberê ma u laji de, her ferd şêno bı yewbinan seks kero, kayê seksi kay kero.