Pısınga yabani: Ferqê çımraviyarnayışan

Content deleted Content added
Perra Newiye: {{Dora tewran | taxon = Lynx | name = Pısınga yabani | fossil_range = {{Fossil range|0.7|0}}<small>Pleistoseno Miyanên– Ewro</small> | status = LC | status_system = iucn3....
 
mNo edit summary
Line 12:
| subdivision = Numerous and disputed, see [[Subspecies of Lynx|Subspecies of ''Lynx'']]
| range_map = Lynx_range.png
| range_map_caption = Caygey vılabiyayışê pısınganê yabaniyabaniyan
| authority = [[Carl Linnaeus|Linnaeus]], [[10th edition of Systema Naturae|1758]]
}}
Line 18:
 
==Asayış==
Weşaq wahêrê boçıkê do kılmio, goşanê xo sero purtê pil u dergi be rengê siyay estê. Paê weşaqi hiraê, o be nê payanê xo şeno asan vaz do [[vewre]] sero, payanê xo hewl gureneno. Gorey pısınganê binan u pısıngê ke merdımi keyey xo de kenê pil, zımbêlê weşaqi dergê. Rengê postê weşaqi miyanê renganê qehwe u zerdi (tayêna be rengê sıpêy estê) vıriyeni u dem be dem postê inan sero zağê tari-qehwey zi estê, vêşêr payanê inan sero. Cınsê pısıngê yabani, pêro wahêrê muyanê sıpêyanê ke sinê u vêre inan de ca gênê, veciyenê miyan. Enê muy parçê muyanê binanê ke bedenê ganiy derê. Rengê weşaqi, dergiya muyan u paê cı çıqas gırdê, pêro ninan gorey cayê cıwiyayışê weşaqi vıriyeni. Verocê rocawanê [[DAY]]i de, weşaqi be muyanê kılman, renganê tariyan u payanê qıtekan u kemi-hiran estê. Key hewa vıriyeno, beno serdın u hetanê zımey de weşaqi be muyanê wışkan u sıxan, renganê nezdiyê sıpêy (zey gewr), payanê hiran u pilan estê. Weşaq be enê payanê hiran vewre sero lezêr vazeno, pay şıno u vaz dano. Enê payanê tayê weşaqan şenê dest ya zi payê merdıman ra gırdêr bê.
 
Tewr (en) cınsê weşaqanê kılman [[bobcat]] (ê zımey Amerika) u weşaqê [[Kanada]]ê, heto bin ra tewr cınsê gırdi zi weşaqê Ewrasyao ke Tırkiya de zi esto u weşiya xo rameno, zaf bıncınsê cı estê u gırdiya inan gorey cınsan vıriyena.
Body colour varies from medium brown to goldish to beige-white, and is occasionally marked with dark brown spots, especially on the limbs. All species of lynx have white fur on their chests, bellies and on the insides of their legs, fur which is an extension of the chest and belly fur. The lynx's colouring, fur length and paw size vary according to the climate in their range. In the Southwestern United States, they are short-haired, dark in colour and their paws are smaller and less padded. As climates get colder and more northerly, lynx have progressively thicker fur, lighter colour, and their paws are larger and more padded to adapt to the snow. Their paws may be larger than a human hand or foot.
 
==Cınsê bınêni==
Ewro çehar bıncınsê pısınganê yabaniyan estê, guman beno ke cınsê pısınga yabani cınsê do verên "Issoire lynx" ra yeno, o zi qıtanê [[Ewropa]] u [[Afrika]] de cıwiyo, ey weşiya xo ramıta demê pliyoseni ra heta rew-pleyistoseni. O taw khalıkê enê çehar cınsan uca de cıwiyao, her çehar cınsan ra zi gırd biyo.
 
===Weşaqê Ewrasya===
Çehar cınsanê pısınganê yabanan ra tewr gırdo, cı ra lynx lynx vaciyeno. Weşaqê Ewrasya Ewropa, miyanê qıtay Asya u mêşanê (bırranê) Sibirya de cıwiyeno. Eno cıns nêsevekniyeno yani nêno sıtar kerdış çunkê amarê inan nêkemiyeno. Populasyonê weşaqê Ewrasya qıtay Ewropa ra esteriyao, hema waziyeno ke reyna bıcıwo coka karê reyna ardışê cı yenê kerdış yani reintrodukte beno. Weşaqê Ewrasya qıtay [[Ewropa]] de [[heşo gewr]] u [[verg|vergo gewr]] ra tepeya tewr heywano gırdo, hetê rêze ra ê hirêyıno. O goştwero gırdo, her roce yew u dı kilogramê goştan weno, caygey cıwiyayışê cı zaf hirao.
 
Amnan de postê weşaqê Ewrasya kılmo, zey sûr u qehweo ke zımıstan de beno gewr, qehweo tari u wışk. Weşaqê Ewrasya peyê seydê xo şıno, xo nêmoteno cı, hol keno (çıng dano) seydê xo ser u seydê xo tepışeno. Werdê weşaqê Ewrasya kospesê kılmeki, [[awrêş]] u heywanê binê qıtekê. Weşaqê Ewrasya ganiyê do oppurtunisto, yani fırset geyreno cı u key u kamca de seydê xo vêneno, seyd keno u weno.
 
=== Weşaqê Kanada ===
[[File:Canadian lynx by Keith Williams.jpg|thumb|right|Weşaqê Kanada]]
 
Weşaqê Kanada (Lynx canadensis) felidê zımey Amerikao, mêşan u warey tundra de, [[Kanada]] u [[Alaska]]
cıwiyeno, tayê inan zımey [[DAY]]i de zi şenê bêrê vênayış. Hetê verori ra weşaqê Kanada [[Alaska]] ra heta Kanada u uca ra zi zafêrê eyaletanê [[DAY]]i de amey vênayış. Eyaletanê rocvetışi de o mêşey be pelanê gırdan ra mêşey heta pelanê qıtekan, wareyê do gırd de cıwiyo. 2010 ra nat, be ğeyretanê reyna-gan dayışi (cı rê vanê reintroduction) merdıman des u yew serre gureo u dıma şao gan bıdo cı u coka zi Kolorado de zi cıwiyeno.
 
Weşaqê Kanada zaf hewl tıllo keno u asnaw keno, asnawkero hewlo. O cayanê vêranan de, darê ke rıciy u bınê salekanê verênan de cıwiyeno. O waherê payanê hirano, postê cı wışko u [[bobcat]] ra dına (dı reyi zêde) leze pay şıno. Werdê weşaqê Kanada [[arwêşo deştın]]o. Amarê weşaqanê Kanada zi arwêşanê deştınan ra bestiyeno. Key arwêşê deştıni benê zaf, weşaqi zi benê zaf key ê benê tayn, weşaqi zi kemiyenê u benê tayn. Teberê arwêşanê deştınan de ganiy be gırdiya miyani zi benê werdê weşaqê Kanada.