Edebiyat: Ferqê çımraviyarnayışan
Content deleted Content added
mNo edit summary |
mNo edit summary |
||
Line 11:
==Tarix==
Edebiyat kamcaa de veciyo, tam nêşınasiyeno. Ema zaniyeno ke [[Mısıro Antik|Mısırê Antiki]], [[Yunanıstano Antik|Yunanıstanê Antiki]], [[Sumer]] (Mezopotamya) u [[İrano Antik|İranê Antiki]] de vêrende de merdıman eserê edebi vıraştê, çiy nuştê. Raveri edebiyat be vatışanê merdıman ra vıraziyao, zey estanıki, efsaney, destani u çiyê ke fek ra veciyê, ê eserê edebi biyê. Heto bin ra merdımi çiyê kışto se (ga, manga ya zi bızi) dewrê tari de dêsanê meğara sero resımi vıraştê, hêdi hêdi cayê edebiyati biyo hira. Key ke merdımi nuştene diya, nuştış musao u edebiyat zaf aver şiyo. Her çi nusiyao, her çi vıraziyao. Dewro Miyanên de imperatoriyanê İslami de [[Qurane]] nusiyaya, [[Ğazel|ğazel]], [[Mesnewi|mesnewi]], [[Rubai|rubai]], [[Qaside|qaside]]y nusiyayê. Merdım şiyo kamca u çıçi diyo se, heme inan [[Seyahatname|geyrayışname]] de nuşto. Dewro Newe de [[Fransa]] de edebiyat zaf vıraziyao, ameo kerdış. Formatê newey vıraziyaê zey [[Meqale|meqale]], [[Tenkid|kritik]], [[Roman|roman]] u [[Nutıq|nutıq]].
==Uslıbo edebi==
Hedefê edebiyati estetik u vetışê çiyê do rındio. Coka dı paê edebiyati estê ke edebiyati kenê edebiyat;
#Uslıb
#Estestik
Nuştış pê nê dı payanê edebiyati serbesto, yani gorê nuştekari vıriyeno. Zerrekê nuştey edebi muhimo hama merdım zerrekê nuştey senên yeno qeleme, senên nuşeno o zi ehemiyet kırışeno.
==Edebiyat u ilımê bini==
Edebiyat ke melumat dano zemanê verêni sero no edebiyati keno muhim. Heto bınên de:
*Sosyoloci: Sosyoloci şarşınasiyo, ilımê mıletio. Yew cemat de se biyo, senên hedisey amey meydan eseranê edebiyan de nuşiyenê. Hıni zi sosyologi çım erzenê eseranê edebiyati, zerrekê nê eseran ra resenê tarixi.
*Tarix: merdımê ke tarix wendo, akademisyenê tarixi ewnenê eseranê edebiyat, o eser kamca de key nuşiyao vênenê. Zemanê ê eserê edebiyati de heyat senên biyo zanene.
*Psikoloci: Psikiyatri u psikologi şenê psikoanalizê eseranê edebiyati kerê.
*Coğrafya: Bilxasa yew [[geyrayışname]] kamca de kamci coğrafya de nuşiyao vêniyeno. A coğrafya, hewa u awıka, iklım u merdımê a coğrafya geyrayışnaman ra veciyenê.
==Formê edebiyati==
| |||