Zazaki: Ferqê çımraviyarnayışan

'''Zazaki''' [[zıwan|zıwanê]] [[Zaza]]yano, aidê gruba [[Zıwanê İranki|Zıwananê İrankiyano]], zıwanê do İrankiyê zımey rocawanio (cenubo ğerb), yanêyani zıwananê [[Farski]], [[Gilaki]], [[Kurdki]], [[Beluçki]], [[Goranki]], [[Sengserki]], [[Mazenderanki]], [[Talışki]] ra nezdiyo. Mıntıqa [[Mezopotamya]] zımey u [[Anadoliye]] de texminen 3-4 milyon merdumi (mordemi) Zazaki qıseyqıse kenê (qali kenê). [[Tırki]] u Kırdaski ra tepeya hetê reqemi ra zıwanê hirêyino. Tesbitê ilmdaranê Zazaki ([[Dımılki]], Kırmancki, Zonê Ma) ra kokê xo resenoreşeno zımey (şımalê) [[İran]]i mıntıqa [[Deylem]]i (Gilan). Hetê [[tarix]]i ra ki [[Partki]] u zıwanê [[Ewıstki]] (Avesta) ra nezdiyo.

Heta roca ewroêne Zazaki resmi nêbi, tek tenya be qıseyqıse-kerdene ra ardo na roce. Labelê anci ki gorey şert u şurtê xo rınd pay ra mendo, [[edebiyat]]o qıseykerdeqısekerde u ğezna xo dewletiya. Heto jewyew ra ke [[tarix]] de [[elifbealfabe]]y xo nêvıraşto, edebiyatê xoyo nuşte hamaema çınê biyo, heto bin ra ki ilankerdışê Cumurêtê [[Tırkiya]] ra dıme, bınê namey siyasetê "Tırk-kerdene" ra dewleta zordeste no zıwan men kerd, taliyê nê zıwani xırabın şi. Zazaki u zıwanê bini welatê xo de, xo be xo rê kerd tohmete, vıst (fist, fit) bınê bandıre. Kami ke kerdêne ke zıwanê xo de bınüsobınuso ya ki zıwan u kamiya şarê xo sero qurde bıkero, sero tedqiqat vırazo, ceza werdêne, kewtêne hepıs. Halbıke heqa insania tewr tabiya ke zıwanê xo qısey bıkero, pê bınüsobınuso, [[qezetey]] u [[kıtabi|kıtaban]] veco, ey raver bero.

Nezdiyê se (100) serro ke Zazaki ilm de zıwanê do xoser qebülqebûl beno, labelê xebera alemi nae ra xeylê zeman çınê biye. Na raştiye nê vist serranê peyênan de veciyê meydan. Roştberan u nuskaran çıqa ke pêserokan u kıtabanê xo de na arde zıwan, zafeteni welat de honahewna nêzanenê; taê ki çımanê xo nanê werê.

Dewlete zıwanê xoyo resmi na ro, radon u [[qezetey]] u [[edebiyat]], peydêna televizyon de tek teynatenya Tırki bi. Heni kerd qafıka mılleti ke [[Tırki]] qıymetın bi, zıwanê mehelliyê bini bêqıymeti biy, caê de nêvêrdêne. Mekteban de cebr u zor ra [[Tırki]] salıx diya. Dewan de Zazaki çıqaçıqas ke qıseyqıse biyêne ki, [[siyaset]]a dewleta zıwani kewti biye kar, şari pede huwiyet u zıwanê xo ra şerm kerdêne, keyan (çêan) de [[zıwan|zıwanê]] ma u piyê xo qıseyqıse nêkerdêne, be domananê (qıcanê) xo salıx nêdayne, cı nêmusnayne (nêmotêne). Dewlete seba ke inkar bıkero, politika "lehçe"y vete. Zazaki kerd diyalekt ya ki şiwe, kamiya (huwiyetê) şari kerd "kamiya bıni" (''alt-kimlik'') ke salê şar xo ro megıno, xo ra düridûri kewo, [[zıwan]] u [[zagon]] (kultur) u kamiya xo rê xam bo. Heyf ke honahewna ewro ki taê politika "lehçe"y dıme raê, cı ra nêvısiyenê. Peyê coy insani kewti ra [[zıwan]] u kokê xo dıme, saiya raya ilmi ra nê [[siyaset|siyasetê]] inkar u "lehçe"y iflas kerd.