Ester: Ferqê çımraviyarnayışan
Content deleted Content added
No edit summary |
link |
||
Line 1:
'''Ester''' ([[Test-wp/diq/İbraniki|İbraniki]]: אֶסְתֵּר u [[Test-wp/diq/İngilizki|İngilizki]]: Esther) zerri [[Test-wp/diq/Tewrate|Tewrate]] ra nameye yew (yo) kitabe.
Tewrat de qismo ke yahudîyan mîyan de tewr (en) zaf yenû wendiş ra yew zî Ester û. Ester, seserran o ke keyanî yahudîyan de, bîlxessa Pûrîm de her serr yenû wendiş. Ester, yahudîyan mîyan de yew kîtabo namdar (populer) û. (42) Ester, yew kîtabo ke, kameyî (kimlîgî) yahudîyano milî û waharî xo vicîyayîşî îfade kenû. Pûr, sey rojê dişmenan ra xelesîyayîşî, rojê xovîrardişî û pîrozkerdişî yenû bimbarik kerdiş. (43) No kîtab nameyî xo, nameyî na keynek ra, yanî Ester ra genû. ▼
▲
Meseleyê Esteri, teqrîben VÎ (Verî Îsayî) 486-465 de qewimîya. Nameyî qiral Ahaşveroşî tarîx de sey Xerxes vîyerenû. Îbranîkî (hebrû) de (û Tewrat de) "Akhashverosh" nusîyenû. Îngilîzkî "Ahas-uerus" û. Tayê tekstanî îbranîkî de sey "Xerxes" zî yenû vatiş. (44) Latînkî de zî sey "Xerxes" vîyerenû. Xerxes, miqabilî Ahaşveroşî yo. Ahaşveroş (Xerxes, Xusrev) lajî qiral Darîyusî û qiralîçe Attosa yo, wextî baykî xo (Darîyusî) de duyes serrî sey naîbî Babîl de hukumdarey kerda. (45) "Qiralî keldanîyan Belşatsar a şew kişîya. Qiralî medan Darîyus wexto şêşt û di serre bi qiraley girot" (46) ▼
▲Meseleyê Esteri, teqrîben VÎ (Verî Îsayî) 486-465 de qewimîya. Nameyî qiral Ahaşveroşî [[Test-wp/diq/tarîx|tarîx]] de sey Xerxes vîyerenû.
Şûşan (latînkî Susa, îbranîkî Sushan) yew deme paytextî elaman bîyû. Cuwa pey Darîyuso Yewin (Darîyus I) newe ra îmar kerdû. Yew deme bîyû merkezî îdarî ey medan/persan. Şûşan ewro Îran de yew ca yo. (47) Alexandero Gird, Şûşan îşgal û talan kenû. M. A. Dielafoy reya verên Şûşan de yew cigêrayîşo arkeolojîk virazenû. Şûşan de odayî qiralî, harem, "cenet" (bexçeyî cenetî), qenalî awka ke royo nizdî ra arda, vicîyenî orte. (48) ▼
▲Şûşan (
Nameyî Ester ser o zî zaf munaqeşe estû. Nameyî Ester o raşt bi îbranîkî Îddessa (Hadassah, 'myrtle') yo. Wina eysenû ke Ester ya nameyî Homayê (îlahe) babîlan Îştar (Îshtar) ra, yan zî fariskî "sîtar, 'star' ra yenû. (49) Wextî sumeran û babîlîyan de Îştar nameyî "Xanimê Homayan" o. (50) Îştar, sumeran û babîlîyan het de, nameyî "Xanimê Homayan " o (51) La eslî xo de, no name, yanî 'Ester', yew nameyo kurdkî û fariskî yo. Manayê ci zî "estare" yo.▼
▲Nameyî Ester ser o zî zaf munaqeşe estû. Nameyî Ester o raşt bi
*
*Pewlewkî/[[Test-wp/diq/Fariskî|Fariskî]] de 'ster', 'star', 'starek'. (yıldız).
*Vaştî (Waştî) zî yew nameyo kirdkî û pehlewkî/fariskî yo. Zazakî de manayê "Waştî" bi tirkî "sözlü", "nişanlı" û ge-ge zî "güzel sevgili" ya. Pewlewkî/fariskî de çekuyê "Vaştî" (vêşt, vêştî) manayê rind (güzel) de yo.
Goreyê tayê [[Test-wp/diq/nuştoxi|nuştox]] û cigêrayoxan, Ester, dînî yew kîtab nîyo; çunku tede nê (nîye) behsî Homayî, Musayî, Dawidî û Qudisî (Yerûşalîmî) benû; nê îtîqad û emelî yahudîyan (cuyan) ser o merdim tawey tede veynenû; nê zî kultur û karekterî yahudîyan îfade kenû. La hûncî zî kilîsey xirîstîyanan BÎ (Badî Îsayî) 120 de Ester sey yew kîtabo dînîyo ke resmî her ca de vîyerenû qebul kenû. Welakîn Martin Luther, kîtabî Esteri sero vûnû "werrîkna kîtabo winayen çinîbîn" û Ester ra (no kîtab ra) nefret kenû, ey bin ra red kenû.
Goreyê sewbîna nuştoxan "Festê Pûrîmî" hînya zaf nizdîyê "roşanî wesarî" ey medan/persan a, yan zî festê babîlonijan a. Nînan gore "Pûr", sey çeku, ya çekuya asurîkî "puru/pûrû" ra yena, ke manayê ci "ca/mevqî" yo, yan zî "lot" (vîcak) ey farisan a ke merdim yew çeşît key şansî key kenû.
Kîtabî Ester kamî nuştû belu nîyo. Tayê vûnî Ezra nuşto, la no vate zaf muteber nîyo. Tayê vûnî Mordekay bi xo nuşto. Tayê zî vûnî Nehemya nuşto. Nehemya, Artexerxesî rî, ke o lajî û xelefî Ahaşveroşî yo, hizmet kerdû (465-424 VÎ).
| |||