Gırey xetan (network)

Gırey xetan (network), qandê çıçi ihtiyacê merdımi gırey xetan esto? Merdım wext u perey ra qezenc keno. Qandê çıçi merdım gırey xetan gürweyneno? Merdım wext u perey ra qezenc keno.

Rındeya cı
Xırebeya cı
Babet babet gırey xeti

Rındeya cı

Gırey xetan çıçiyo?: Dı (2) yan zi dıha vêşi kompitor gırêdayeyê pêyê. Şenê pêdır komünikasyon (élaqa) ronê u pêdır qısey bıkerê.
Fınêdır merdım şeno bıreso bol cayan u enfermasyon rew vıla beno.
Vıla biyayenda enfermasyon kesirê nehéqey nêkeno. Éyni enfermayon reseno héme ca. Yani zeydê enfermasyonê qısey niyo. Fek ra fek enfermasyon nêvırêno.
Enfermasyon reseno merdımi raşti rê. Êy kı éleqa cı çinyo nêşeno bıreso enfermasyoni. Yani enfermasyon tenya şıno adresê raşt.
Bo ercan o u zeydê posta u telefona niyo.
Fıkır, proxram, müzik, fılm u héme çi pare beno. Server dı babet babet proxrami qeyitliyê. Proxramê gırdi, makiney nuştey héme server dı qeytliyê. Kompitoran dı kapasitey mezgı gırd o (vêşiyo).
Gürwe efektivo. Yani gürwe rew vırazêno u administrasyon (gürwey pêserarden) dıha rehét o.

Xırabeya cı

Bol réhet xeti şenê xırabe bê u nazik o. Çıçax barê serverê hetê trafikê kompitoran bol beno se, kompitor şeno bıcemıdyo (vındero).
Fınê dı héme çi erinayen vayo. Zekı konsulti, proxrami héme kompitoran rê qertê gırey erinayenı u êy çiyê bini.
Gürweyoxê gırey xetan vinaeynı u cı rê gürwe dayenı zéhmet o.
Riskê ciyê gırd o yo kı virus şeno rew vıla bo u nêweşeyda xü bısawo kompitorandê ê binan.

Dı (2) tip gırey xeti estê: Cografik, bı sınor u bê sınor.

LAN – Local Area Netvork (gırey xeti ê meydanê méhli)

Miyanê ju apartmanidır, bê modem u fiziki kompitori gıredayey pêyê. Rew u lez enfermasyon çerx (doş) beno. İmkanê do gırd fineno merdımi ver. Proxramê héme serveri merdım şeno pare kero.

WAN – Wide Area Network (gırey xeti qandê alemi)

Hetê coxrafiya gıredaye niyo. Qandê nê gırey xeti zi gerek proxram, modem, ADSL, Broadband (inreneti dı hécmê newe), bıbo.

Tayın nımuney:

Xetê telefoni ra gırey - ADSL
Xetê telefoni ra gırey - VDSL Qabelo-TV-gıre– DOCSIS
Éleqa bı rayê elektrik
Bê qablo hawara gırey - WLAN
Bê qablo hawara Broadband (broadband Internet access) - 3G
WIMAX

Topologiye gırey xetan

Senin kompitori gıredayeyê pêyê.

Dosya:Gireyotobos.jpg

Gırey bus (otobos

Gırey bus (otobos)

Namey bus topologi şeklê cı ra yeno. Yani kompitori zeydê ronıştenda otobosı gırêdayey pêyê bu topologi dı dı (2) poçi estê. Yani zeydê otobosiya ju nışten êbin zi war amayeno. Peyni u verni terminatoriyê u zeydê bewnokiya (éyne, neynık) o, héme tarifki pêrê mısneno. O kı şar bol gürweyneno bus topologiyo u o zi en şenık gırey méhliyo (LAN). Gırey werdiyandı o kı bol trafikê cı çıniyo u héme çi bı qabloya gıredayey pêyê. Nêy dı teriminator esto, sebebê cı paziti vınderno u çewtey bıbo se vinayenda cı zéhmet o.

Rındeya cı

Sistemê cı rew gürweyeno. Vıraştena cı bol ercan o u bol qablo nêşıno cı. Çıçax trafik tayno gürweyena cı lez o.

Xırabeya cı

Bı pêya gıredayenı dı bol nazik o. Çewtey qebul nêkeno. Çewtey dı şeno héme sistemi biyaro war. Çıçax trafik vêşiyo bı lez nêgürweyeno. Çıçax gıreydı çewtey vıcêno héme sistem vındeno. Çewtey (érıza) vinayenı zéhmet o. Çıçax kompitori ser 100 hébibê gerek merdım sistemi rê desteg vırazo, yani ‘repeater’rono. O kı merdım tawsiye keno gerek kompitori ser 50 nêbê.

Çıme

Kıtabê Faruk İremeti "Allmänt IT" (bı Swêdki).