Zazakipediya:Qeseo pêrabeste

Ebe senê u çend qedya, dı qesa ra, jü qeseo de bino xoser peyda beno u be na rae jü qeseo perabesti netica de maneno?, nêtê nê nustey cewabê na perse daena. İta ez qesanê pêrabestiya ra teyna nama u sıfeta sera vınden.

Se ke cêr de be şema ki amo daene, qeseo verên ca ca ya name, sıfet, zerf, hurendnameo racêrae, ya ki namê amorio. Düştê nê de, qeseo dıdine ya name, koka waxtqesiya modusê waştene, koka waxtqesiya waxtê nıkay, sıfetê waxtqesiyê waxtê veri, ya ki sıfeto.

1. Netica qeseê pêrabesti: Name

1. Name

• + 1. Name
• + 2. Modusê waştene
• + 3. Koka waxtê nıkay
• + 4. Sıfetê waxtqeseê waxtê veri
• + 5. Sıfet

2. Sıfet

• + 1. Name
• + 2. Sıfetê waxtqeseê waxtê veri
• + 3. Sıfet
• + 4. Modusê waştene = name

3. Zerf

• + 1. Name
• + 2. Modusê waştene

4. Hurendnameo racêrae

• + Name

5. Amare

• + Name

1.1.1. Name + name = Name

• xal Onkel(mütterlicher seits)'; dayı + cêniye Frau; kadın = xalcêni(ye) Frau des Onkels; yenge, dayının eşi
• bıra Bruder; kardeş + çêna Tochter; kız çocuğu = bıraçêna Nichte; (kız) yeğen
• her/har Esel; eşek + goş/guş Ohr; kulak = harguş Hase; tavşan
• dest Hand; el + bıra Bruder; kardeş = destbıra Blutsbruder; kankardeş
• çê/kê Haus; ev + ber Tür; kapı = çêber/kêber Haustür; kapı
• qene Hintern; kıç + aste Knochen; kemik = qenaste Steißbein; kuyruk kemiği
• dele Hündin; dişi köpek + verg Wolf; kurt = deleverge Wölfin; dişi kurt
• çım Auge; göz+ siaiye Schwarzheit; siyahlık = çımsiaiye/çımesiaiye Neid, Nichtwohlwollen; istememezlik, çekemezlik
• pırnıke Nase; burun + qulınge Kranich; turna = pırnıkqulıng Hakennase; gagaburun
• rü Gesicht; yüz, çehre + huyaiş Lachen; gülüş = rühuyaiş Liebensswürdigkeit, Freundlichkeit; güleryüz
• pare/bare Anteil; pay + bıra Bruder; (erkek) kardeş = parebıra/barebıra Partner; ortak
• lew Lippe; dudak + her Esel; eşek = lewher/leweher Mensch mit Hängelippen; dudakları sarkık ve kalın olan kişi
• can Leben, Seele; can + weşiye Wohlsein; sağlık = canweşiye Gesundheit; can sağlığı
• dest Hand; el + arê Mühle; değirmen = destarê /dıstari Handmühle; el değirmeni
• sere Kopf; baş, kafa + dec Schmerz; ağrı = seredec Kopfschmerzen; baş ağrısı
• ser über, Haupt; baş, üst + mian die Mitte; orta, merkez = sermian Oberhaupt ; yönetici, reis
• ser über, Haupt; baş, üst + pale Feldarbeiter; ırgat = serpale Anführer der Feldarbeiter; ırgat başı
• ser über, Haupt; baş, üst + govende Rundtanz; halay = sergovend Anführer beim Rundtanz; halay başı
• ser über, Haupt; baş, üst + beriye Bringer; götüren = serberiye Anführer beim Rundtanz; halay başı
• ser über, Haupt; baş, üst + ber Tür; kapı = serber obere Türkante; eşiğin karşısına düşen üst kısım
• ğızale glimmende Asche; köz + boe Geruch; koku = ğızalboe Geruch brennender Haare; yanık saçın kokusu
• lıve Lammwolle; kuzunun yünü + boe Geruch; koku = lıvboe Geruch brennder Wolle oder Stoff, Kleidung; yanık yün ve elbise kokusu
• sole Salz; tuz + sale oben und unten abgeflachter kleiner Stein; yassı, ince ve düz olan küçük taş =
• solesale/solesane Stein auf dem der Salz für die Schafe und Ziegen gestreut wird; koyu ve kuzuların için ütüne tuz serpilen taş
• dest Hand; el + nımac Gebetsübung; namaz = destnımac/destmac rituelle Waschung bzw. Reinigung; abdest
• gude topak, dürüm; Ballen(Teig) + vewre Schnee; kar = gudvewre Schneeball; kar topu
• qatır Maultier; katır leyr junges Tier; hayvan yavrusu = qatırleyr junges Maultier; yavru katır
• tire Pfeil, Nudelholz; ok, oklava + roc Sonne; güneş = tirice/tirêjı Sonnenstrahl; güneş ısını
• tire Pfeil, Nudelholz; ok, oklava + mar Schlange; yılan = tiremare aalartiges Tier; yılanbalığına benzeyen bir hayvan türü
• tire Pfeil, Nudelholz; ok, oklava + keman/kevan Bogen(Waffe); yay tirkeman Pfeil u Bogen; ok ve yay
• vêre Bauch; karın + her Esel; eşek = vêreher Vielfraß; obur

1.1.2. name + modusê waştene (koka subjontifi) = name

• mal Eigentum; varlık + wer < modusê waştene: werdene(essen; yemek) = malwer Ausnutzer, Plünderer; sömürücü, yağmacı
• goni Blut; kan + wer < modusê waştene: werdene (essen; yemek) = goniwer grausamen Menschen; hunhar, kaniçici
• derd Sorge; dert + wer < modusê waştene: werdene (essen; yemek) = derdwer Trübsal und Leid durchmachende Person; çilekeş
• lekaş gebrauchte Schuhe; eski ayakkabı + wer < modusê waştene: (essen; yemek) = lekaşwer Person, die sich mit Gerümpel ausgibt bzw. damit auskommt; eski püskü eşyalarla geçimini sağlayan kisi
• qab Gefäß, Schüssel; kap + lis/lês < modusê waştene: listene (lecken; yalamak) = qablês '?'
• kut '?' + xur/wer < modusê waştene: werdene (essen; yemek) = kutxur/kutwer '?'
• çê/kê Haus; ev + ker < modusê waştene: kerdene (machen; yapmak) = çêkere häüslich und tüchtige Hausfrau; evcimen ve hamarat ev kadını
• selef Zinsen; faiz + wer < modusê waştene: werdene (essen; yemek) = selefwer (Zins-)Wucherer; tefeci
• merdım Mensch; insan + wer < modusê waştene: werdene (essen; yemek) = merdımwer Kannibale; yamyam
• xêr Wohltat; hayır + xaz/waz < modusê waştene: waştene (wollen; istemek) = xêrwaz 'wohlwollende Person; iyiliksever'
• a(ğ)we Wasser; su + şu < modusê waştene: şütene (waschen; yıkamak) = awşu/avşo Abflußrinne; gider
• ser über, Haupt; baş, üst + şo/şu < modusê waştene: şütene (waschen; yıkamak) = serşo/serşu das äußere Aussehen einer Person; insan sıfatı, dış görünümü
• fıraq Geschirr; kap, bulaşık + şo/şu < modusê waştene: şütene = fıraqşo Geschirrtuch, bulaşık bezi
• a(ğ)we Wasser; su + bırr < modusê waştene: bırnaene (schneiden; kesmek) = awbırr Person die, obwohl jemand anders an der Reihe ist, heimlich (z.B. nachts), das Wasser für dieBewässerung des Ackers auf seinem Acker bzw. Feld umleitet; başkasının tarlasına akan arkı keserek, kedi tarlasına yönlendiren ve böylece tarlayı sulama sırasını ihlal eden kişi
• coe Bewässerungskanal; ark + bırr < modusê waştene: bırnaene (schneiden; kesmek) = cobırr (siehe 'awbırr'; b. 'awbırr')
• rae Weg; yol + ber < modusê waştene: berdene (bringen; götürmek) = raeber/rayber Religioser Führer; rehber
• emır Befehl; emir + ber < modusê waştene: berdene (bringen; götürmek) = emırber Diener, Knecht; emir kulu
• bar Last; yük + ber/bır < modusê waştene: berdene (bringen; götürmek) = barbır Lastträger; eşya taşıyan hayvan, insan, makina
• ajne Schwimmen; yüzme + ber < modusê waştene: berdene (bringen; götürmek) = ajneber Schwimmer; yüzücü, yüzebilen
• hard/erd Erde, Boden; yer + lerz < modusê waştene: lerzaene (beben; titremek) = hardlerz Erdbeben; deprem
• gan Leben, Leib; can + gêr 'modusê waştene: gırotene (nehmen; almak)' = gangêr Todesengel; azrail, can alıcı
• sol Schuh; ayakkabı + derz < modusê waştene: deştene (nähen; dikmek) = solderz Schuhster; köşker
• do Buttermilch; ayran + bırr < modusê waştene: bırnaene (schneiden; kesmek) = dobırr Person, die all sein Vieh durch Verkauf oder Tod (z.B. aufgrund einer Krankheit) desViehs verloren hat; tüm hayvanlarını satış veya hastalıktan dolay kaybeden sahıs

1.1.3 Name + koka waxtê veri = Name

• min Pfahl; kazık + kut < koka waxtê veri: kuyaene (schlagen; vurmak) = minkut hammerartiges Instrumen zum versenken von Pfahlen in den Boden; kazığı yere batırmak için gereken alet
• sir Knoblauch; sarımsak + kut < koka waxtê veri: kutene/kuyaene (schlagen; vurmak) = sirkut Instrument zum zerkleinern von Knoblauchknollen; sarımsak tokmağı

1.1.4. Name + sıfetê waxtqeseê waxtê veri (Partizip; ortaç) = Name

• zerre das Innere; iç + veti < sıfetfêlê waxtê veri: vetene (rausholen; çıkarmak) = zerreveti/zerrefeti ein knoblauchhaltiges Teigmahl; babukko yemeği
• çê/kê Haus; ev + vêşae/veşai < sıfetfêlê waxtê veri: vêşaene (brennen; yanmak) = çêvêşae! ein Ausruf, wörtlich: Haus abgebrannter; evi yanası

1.1.5. Name + sıfet = Name

• ga Ochse; öküz + khuvi wild, ungezähmt ; vahşi = gakhuvi dem Büffel ähnelndes Wildtier; yabani öküz
• ber Tür; kapı + teng eng; dar = berteng Türspalt; kapı aralığı
• serre Jahr; sene + newe neu; yeni = sernewe Neujahr; yılbaşı
• dare Baum; ağaç + sıpê weiß; beyaz = darsıpê qewaxe Pappel; kavak
• dare Baum; ağaç + sur rot; kırmızı = darsur Eine rote Baumsorte; bir kırmızı ağaçtürü

1.2.1. Sıfet + name = Name

• nême halb; yarım + şewe Nacht; gece = nêmeşewe Mitternacht; gece yarısı
• nim/nêm halb; yarım + roj Sonne; güneş = nimroj Mittag; öğleyin
• newe neu; yeni + çê 'Haus; ev' = neweçê (Nach der Heirat) ein neues Haus beziehendes Ehepaar; evlenip, ayrı eve taşınan çift
• sıpê weiß; beyaz + dare Baum; ağaç = sıpêdar Eine Baumsorte; beyaz bir ağaç türü, kavakdireği
• kemi fehlend, dürftig; eksik + fersend Gelegenheit; fırsat = kemfersend Ausnutzer, Bauernfänger; çıkarcı, fırsatçı
• kemi fehlend, dürftig; eksik + aqıl Verstand; akıl = kemaqıl Dummkopf; aptal
• çılqe wässrig, unreif; sulu, ham + mast Joghurt; yoğurt = çılqemast wässriger Jogurt; sulu ayran
• pil groß; büyük + tham Geschmack; tad = piltham eine schmackhafte Pflanzensorte; hoş tadı olan bir bitki türü

1.2.2. Sıfet + sıfetê waxtqeseê waxtê veri = Name

• cêra geteilt; bölünmüş + kewte < sıfetfêlê waxtê veri: kewtene (fallen; düşmek) = cêrakewte Tollpasch; hantal, sakar
• kemi fehlend, dürftig; eksik + zanae < sıfetfêlê waxtê veri: zanaene (wissen; bilmek) = kemzanae Laie, unwissender; az bilen kişi, cahil
• newe neu; yeni + kerde < sıfetfêlê waxtê veri: kerdene (tun, machen; yapmak, etmek) = newekerde Person, die neu bekleidet wurde; kendisine yeni giysi giydirilmiş olan

1.2.3. Sıfet + sıfet = Name

• ğedar Tyrann; gaddar + nêweş krank; hasta = ğedarnêweş sehr kranke Person; çok hasta olan sahıs
• neri männlich; eril + mae weiblich; dişil = nerima Homosexueller; eşcinsel
• heçel launisch, mürrisch; uyumsuz, geçimsiz + pil groß; büyük = heçe(l)pil jähzornig; asabi, çabuk sinirlenen

1.2.4. Sıfet + modusê waştene (subjontif) = Name

• heram rituell verboten; haram + wer < modusê waştene: werdene (essen; yemek) = heramwer Schuft, Schurke; haramzade

1.3.1. Zerf + name = Name

• ver vorne; ön' + dest 'Hand; el = verdest Diener bzw. finanz. und sozial von Anderen abhängig; ekonomik açıdan başkasına bağımlı olan kimse, hizmetçi
• ver vorne; ön, ileri + zewac Heirat; evlilik = verzewac Heiratsfähiger; evlilik çağında olan
• ver vorne; ön + fek Mund; ağız = verfek Stellvertreter, Vormund; temsilci
• ver' vorne; ön + fek Mund; ağız = berfeke/verfeke Jenes Tuch, welches beim Toten um Kiefer und Kopf gebunden wird, damit der Mund geschlossen bleibt; ölürken çeneyi bağlamak için kullanılan bez
• ver vorne; ön + pers Frage; soru = verpers Antwort; yanıt
• pêş vorne; ön + kar Arbeit; iş = pêşkar gewandte, tüchtigePerson; çalışkan ve hamarat olan sahış
• bın unten; aşağıda + dest Hand; el = bındest undrückte Person; el altında, baskı altında olan
• ver vorne; ön + usar Frühling; bahar = verusar/vereusar die Zeit vorm Frühling; bahar öncesi
• ver vorne; ön + paiz Herbst; güz = verpaiz/verepaiz die Zeit vorm Herbst; sonbahardan önceki zaman dilimi
• ser oben; yukarısı, üst + bar Last; yük = serbar die zusätzliche Last eines Lastenträgers, die auf die eigentliche Last gelegt wird; hayvan ya da insanın mevcut yükün üstüne gelen ek yük
• ser oben; yukarı, üst + cıle Bett bzw. Kleidung; yatak, elbise = sercıle Stoffstück unter dem Sattel; semerin altına konulan örtü
• ver vorne; ön + roc Tag, Sonne; gün, güneş = (gule) verroc Sonnenblume; ayçiçeği

1.3.2. Zerf + modusê waştene = Name

• pey hinten; arka, geri + bırr < modusê waştene: bırnaene (schneiden; kesmek) = peybırr Klatschbase; dedikoducu

1.4. Hurendnameo racêrae + name = Name

• xo selbst; kendi + qewm / qom Volk, Volksstamm; kavim' à xoqewm 'gesellig ;insanına, canayakın

1.5. Amare + name = Name

• çar vier; dört + pa Fuß; ayak' = çarpa 'Vierfüßler; dörtayak
• çar vier; dört + fek Mund; ağız = çarfeke Krebs (zool.), yengeç
• dı zwei; iki + şeme Samstag; cumartesi = dışeme Montag; pazartesi
• dı zwei; iki + lete Stück; parça = dıleti Zwilling; ikiz

2. Netica qeseê pêrabesti: Sıfet

1. Name

• + 1. Name
• + 2. Modusê waştene
• + 3. Koka waxtê veri
• + 4. Sıfetê w.qeseê waxtê veri
• + 5. Sıfet

2. Sıfet

• + 1. Name
• + 2. Sıfet
• + 3. Sıfetê waxtqeseê waxtê veri
• + 4. Sıfet

3. Hurendnameo racêrae

• + 1. Name
• + 2. Sıfet

4. Zerf

• + 1. Sıfetê waxtqeseê waxtê veri
• + 2. Name

5. Amare

• + 1. Name

2.1.1 Name + name = Sıfet

• rü Gesischt; yüz + huyaiş Lachen; gülme = rühuyaiş lächelnd, freundlich; güleryüzlü
• sere Kopf; baş + waxt Zeit; zaman = serewaxt wach, schlau; uyanık, zeki
• dest Hand; el + lape Handfläche; el içi = destlap fleißig, eifrig; çalışkan, hamarat
• por Haare; saç + gılgıl Maiskorn; mısır tanesi = porgılgıl Person mit grauen Haaren; saçları ağarmış kişi

2.1.2. Name + modusê waştene = Sıfet

• dare Baum; ağaç + best < modusê waştene: bestene (befestigen; bağlanmak) = dar(e)best befestigt; bağlı
• lınge Bein; ayak + best < modusê waştene: bestene (binden; bağlanmak) = lıngebest an einem Ort gebunden sein; bir yerden ayrılamama durumu
• xêr Wohltat, gut Tat; sevap, hayır + waz < modusê waştene: waştene (wollen; istenmek) = xêrwaz wohlwollend; iyiliksever

2.1.3. Name + koka waxtê veri = Sıfet

• sere Kopf; baş, kafa + werd < koka waxtê veri: werdene (essen; yemek) = serewerd verdammt; kahrolası

2.1.4. Name + sıfetfêl = Sıfet

• kel Siedepunkt; kaynama noktası + dai < sıfetfêlê waxtê veri: daene (geben; vermek) = keldai gekocht; kaynatılmış
• qudım Kraft, Stärke; güç, erek + şikiyae < sıfetfêlê waxtê veri: şikiyaene (brechen; kırılmak) = qudımşıkiae / qudımşikiyai kraftlos; güçsüz
• heş Bewußtsein, Verstand; şuur, akıl + kewte < sıfetfêlê waxtê veri: kewtene (hineingehen; girmek) = heşkewte zweckmäßig, logisch; akla yatkın

2.1.5. Name + sıfet = Sıfet

• dest Hand; el + vıla verteilt; dağıtık = destvıla großzügige Person; eliaçık, cömert kişi
• fam Verstand; akıl + kor blind; kör = famkor verständnislos; anlayışsız
• rü/ri Gesicht; yüz + sia schwarz; kara = rüsia würdelos, mit Schande bedeckt; rezil, yüzü kara
• çım Auge; göz + teng eng; dar = çımteng/çımeteng neidisch, geizig; cimri, kıskanç
• çım Auge; göz + sur rot; kırmızı = çımsur/çımesur egoistisch; bencil
• roce Tag; gün + sia schwarz; kara = rocesia ünglücklich; vom Unglück verfolgt; bahtsız
• zerre Innere; iç + weş gut; hoş = zerreweş mutlu, kalbi geniş; nett, glücklich
• dest Hand; el + teng eng; dar = destteng/desteteng arm; in finanz. Enge; parasal olarak darda olan
• sere Kopf; baş + sia schwarz; kara' = seresia 'trauernd; yaslı, yasta
• sere Kopf; baş + qot unbeckt; örtülmemiş = sereqot unbedeckt (Kopf); başı açık, başı örtülmemiş
• can Leben; can + gıran schwer; ağır = cangıran schwerfällig, träge; ağır canlı, eli ağır
• bar Last; yük + gıran schwer; ağır = bargıran schwerfällig, träge; ağır canlı, eli ağır
• can Leben; can + şıvık/sıvık leicht; hafif = canşıvık flink, beweglich; atik, çevik
• mobete Unterhaltung; muhabbet + weş gut, schön; iyi, güzel = mobetweş unterhaltsam; muhabbetli
• qal Wort, Erwähnung; söz, bahis + zaf viel; çok = qalzav/qalzaf geschwätzig; geveze
• cewab Antwort; cevap + next bar (Geld); nakit = cewabnext(ık) schlagfertig, hazırcevap
• nefs Begierde; nefis, bedensel arzu + pêt fest, stabil; sağlam, dayanıklı = nefspêt seine Begierde und Gelüst bezähmen könnend; iradesine hakim olma durumu
• nefs Begierde; nefis + sıst locker, lose; gevşek = nefssıst/nefstenık seine Begierde und Gelüste nicht bezähmen könnend; nefsine düşkün olma durumu, pisboğaz
• pize Magen; mide + pil groß; büyük = pizepil gefräßig; obur

2.2.1. Sıfet + name = Sıfet

• kemi fehlend, eksik + fersend Gelegenheit; fırsat = kemfersend ausnützerisch, betrügerisch; çıkarcı, dolandırcı
• kemi fehlend, eksik + aqıl Verstand = kemaqıl dumm; aptal, bön
• pêş vorne, ön + kar Arbeit; iş = pêşkar/pêşekar geschickt, tüchtig; çalışkan, becerikli
• bın unten; alt + dest Hand; el = bındest unterdrückt; el altında, ezilme, egemenlik altında olma durumu
• ver vorne; ön, ileri + zewac Heirat; evlilik = verzewac Heiratsfähiger; evlilik çağında olan

2.2.2. Sıfet + sıfet = Sıfet

• ğedar tyrannisch; gaddar + nêweş krank; hasta = ğedarnêweş bitterkrank; feci hasta
• serd kalt; soğuk + germ 'warm; sıcak = serdgerm/sılgerm lauwarm; ılık'

2.2.3. Sıfet + sıfetfêl = Sıfet

• kemi fehlend, dürftig; eksik + zanae < sıfetfêlê waxtê veri: zanaene (wissen; bilmek) = kemzanae Laie, unwissender; az bilen kişi, cahil
• perre Blatt; Flügel + şıkıte < sıfetfêlê waxtê veri: şıkıtene (brechen; kırmak) = perrşıkıte/perrşikiyae 'hoffnugslos; umutsuz, kanadı kırık'

2.2.4. Sıfet + zerf = Sıfet

• kemi fehlend, dürftig; eksik + ver vorne; ön = kemver eng; dar

2.3.1. Hurendnameo racêrae + name = Sıfet

• xo selbst; kendi + qewm Volk, Sippschaft; kavim, halk = xoqewm sein Volk bzw. Gemeinde liebend; kendi halk veya topluluğunu seven

2.3.2. Hurendnameo racêrae (Reflexivpronomen dönüşlü zamir) + zerf = Sıfet

• xo selbst; kendi + ser oben; oben = xoser unabhängig, gut geflegt; bağımsız, bakımlı

2.4.1. Zerf + sıfetê waxtqeseê waxtê veri = Sıfet

• ser oben; yukarı + kewte/kewti < sıfetfêlê waxtê veri: kewtene (fallen [fig.], düşmek [mec.]) = serkewte 1.erfolgreich 2. außerdem; 1. başarılı 2. dışında, gayrı

2.4.2. Zerf + name = Sıfet

• ver vorne; ön + dest Hand; el = verdest finanz. und sozial von Anderen abhängig; ekonomik ve sosyal açıdan başkasının eline bakma, başkasından bağımlı olma durumu

2.5.1. Amare + name = Sıfet

• dı zwei; iki + can/gan Leben, Leib, Seele; can = dıcani/dıgani schwanger; hamile

Nuştoğ: Hesenê Reqasa

Çımey

• Zıwanê ma Zazaki Archived 2009-03-10 at the Wayback Machine