Roca Cinîyan

Roca Ciniyanê Cihani yan zî Roca Ciniyanê Kedkaran yê Dinya, 8ê adare de yena fîraz kerdene. Na roje, hetê Mıletê Yewbiyayey ra seba pêro cinîyan sey roca roşanî ameya qebulkerdiş.

Seba Roca Cinîyan bi almankî yew poster, 8ê Adare 1914

Tarîxê roce

Tewr verî, 8ê adare 1857 de eyaletê New Yorkî yê Amerîka de seba seypeybîyayişî, semedê wedaritişê şertanê nêheqan yê gurîyayişê cinîye û camêrdan ser o, mucadele dest pêkerd. 40 hezar gurenayoxî yew fabrîkaya tekstîlî de seba şertanê rehet û rindan şîy grev û kar ca verda. Polîsan hêriş kerd xebatkaran ser û berê fabrîka xebatkaran ser o kilît kerd. Dima adir kewt fabrîka, labelê dorûverê fabrîka pêro bi barîkatan girewte bi. Xebatkarî nêeşkayî ganê xo bixelesnî. Zafane cinî, 129 xebatkarî merdî. Cenazaya nê xebatkaran hetê 100 hezar kesî ra amey wedaritiş.

Serra 1910 de arêbîyayişê Enternasyonalê 2. şaristanê Kopenhagî yê Danîmarka de virazîya. Serekê SPD (Partîya Demokrate ya Almanyaya Sosyale) Clara Zetkin nê arêbîyayişî de seba xatirê 129 kesan ke New York de hetê polîsan ra kişiyayê yew teklîf da û no teklîfê aye arêbîyayiş de hetê heme kesan ra ame qebulkerdiş. Goreyê nê teklîfî nameyê roje zî sey "roca cinîyanê kedkaran yê dinya" panîya.

Serranê herbê Cîhanî yê yewin û dîyînî de tayê welatan de fîrazkerdişê (bimbarekkerdiş) na roje qedexe bi. Peynîyê serranê 1960an de Dewletê Yewbiyaye yê Amerika de roca cinîyan ame fîrazkerdiş û bi awayêko pêt ame rojevê dinya.

Na roje, 16 kanune 1977 de hetê Miletanê Yewbîyayan ra sey roca cinîyan yê dinya îlan bîye û a roje ra nat 8ê adare seba pêro cinîyanê kedkaran sey roca roşanî ameye qebulkerdiş. Miletanê Yewbîyayan da zanayiş ke qebulkerdişê heqê seypêbîyayişê cinîyan seba aştîya cîhani zî hewl beno. No semed ra a roje ra pey 8ê adare seba heqê cinîyan, seba mucadeleyê xoserîya cinîyan her serre hetê cinîyanê cîhanî ra yena bimbarekkerdiş.