Standardê Grûba Xebate ya Vateyî
Standardê Grûba Xebate ya Vateyî standardkerdişê Kirdkî yo. Grûba Xebate ya Vateyî reya verêne 1996 de Swêd de dest bi xebata tespîtkerdişê qaydeyanê gramerî û standardîzekerdişê çekuyan û termanê Kirdkî (Zazakî) kerdo. Seba ke welat de şertî musaît nêbî pancês kombîyayîşî welatanê cîya-cîyayan yê Ewropa de kerdî. Grûbe, panc rey Dîyarbekir de, reyêke Dêrsim, reyêke Mêrdîn û reyêke zî Çewlîg de, bî heşt rey welat de kom bena. Grûba Xebate ya Vateyî hetanî nika nêzdîyê des hezarî çeku û termê Kirdkî standardîze kerdê, ancî qaydeyê gramerî tespît kerdê.
Alfabe
bıvurneAlfabe de 31 herfî estê.
| A | B | C | Ç | E | Ê | F | G | H | I | Î | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | Ş | T | U | Û | V | W | X | Y | Z |
| a | b | c | d | e | ê | f | g | h | i | î | j | k | l | m | n | o | p | q | r | s | ş | t | u | û | v | w | x | y | Z |
Vurîyayîşê (Bedilîyayîşê) Vengan
bıvurne-an
bıvurneTayê cayan de, herinda "-an"î de "-ûn", "- on", "-û" yan zî "-o" vajîyêno. Standard de nînan ra "-an" tercîh bîyo,
| Grûba Vate (-an) |
Formê bînî (-ûn, -on, -û, -o) |
|---|---|
| mangan | mûngûn, mongon, mûngû, mongo |
| dewan | dewûn, dewon, dewû, dewo |
| banan | bûnûn, bonon, bûnû, bono |
| zanayan | zûnayûn, zonayon, zûnayû, zonayo |
-am
bıvurneTayê cayan de, herinda "-am"î de "-ûm" yan zî "-om" vajîyêno. Standard de nînan ra formê "-am"î tercîh bîyo.
| Grûba Vate (-am) |
Formê bînî (ûm, -om) |
|---|---|
| kam | kûm, kom |
| lamba | lûmba, lomba |
| name | nûme, nome |
| temam | temûm, temom |
| zama | zûma, zoma |
j, c, z
bıvurneTayê çekuyî estê ke tayê cayan de bi "j", tayê cayan de zî bi "c" yan zî "z" vajîyênê. Standard de nînan ra formê "j"yinî tercîh bîyo.
| Grûba Vate (j) |
Formê bînî (c, z) |
|---|---|
| çije | çice, çizik, cizik, cize |
| dej | dec, dez |
| dewij | dewic, dewiz |
| erjan | ercan, arcon, erzan |
| eskije | eskici, eflkuçi, eskize |
| gijik | gicik, gizik |
| kej | kec, kez |
| laj | lac, laz |
| lojine | locini, lozine |
| qij | qic, qiz |
| roj | roc, roz |
| roje | roce, roze |
| vaje | vace, vaci, vaze |
k, ç
bıvurneTayê çekuyî estê ke tayê cayan de bi "k", tayê cayan de zî bi "ç" vajîyênî. Hîna zaf gama ke vengê "k"yî dima vengê "î" ya zî "ê" yeno, no "k" beno "ç" (k+î = ç ya zî k+ê = ç). Standard de nînan ra "k" tercîh bîyo.
| Grûba Vate (k) |
Formê bînî (ç) |
|---|---|
| kêna | çêna, keyna |
| keye | çê, çîye, kiye, kîye, kehe, kê |
| keyber | çêber, çêver, çêwer, kêber, kêver |
| keyf | çêf, kêf |
| kefî, kefîye | çefî, çefye |
o, we
bıvurneTayê çekuyî estê ke eslê xo tirkî yo û bi "O" dest pêkenê labelê "O"yê verênê nê çekuyan tayê cayan de se "we" vajîyêno. Mavajî herinda "ortax"î de "wertax" vajîyêno. Standard de nînan ra formê "O"yinî tercîh bîyo.
| Grûba Vate (o) |
Formê bînî (we) |
|---|---|
| ocax | wecax |
| ocaxkor, -e | wecaxkor, -e |
| ordege | werdege |
| ortax, -e | wertax, -e |
| orte | werte |
| oyn | weyn, wêyîn |
| oyniker, -e | weyniker, -e |
Herfê Pêragirêdayîşî
bıvurneKirdkî de nê di herfê pêragirêdayîşî (pêrabestişî) estê: y, w.
| gayan (ga+y+an) | gawû (ga+w+û) |
| koyan (ko+y+an) | kowû (ko+w+û) |
Nê nimûneyan de "ga" û "ko" yewamar (tekil) î. Gama ke nê çekuyî suffîksê zafamarîye gênê, benê "gaan" û "koan". Labelê semedo ke di venginî yanî "a" û "a" ya zî "o" û "a" yenê têhet, herfa pêragirêdayîşî (y, w) dekewena mîyanê nê di venginan û benê "gayan" (ga+y+an) û "koyan" (ko+y+an) yan zî gawû (ga+w+û) û kowû (ko+w+û). Standard de nê diherfan ra "y" tercîh bîyo.