Zazakipediya:Weliyê Uşênê İmami

Sayırê Dêrsımi, Weliyê Wuşênê Yimami 1305 de amo dina, 16.5.1958 de şiyo heqiya ho. Cêr çêna ho Elife sayırê ma dana naskerdene. Maa Haydar Beltania, serrê ho 70 ra jêderê.

Namê ra ki bêliyo ke, piyê ho Wuşêno, khalıkê ho ki Yimamo. Pilvank de amo dina. Eke zewejiyo, pizo vıre(n) de maa mı nêwese viya, vato, "eke lazê mı bi, namê mı panê". Hama domu merdo, berdo Pêtare de dardo we. Wuza ra piyê mi lawuki vatê, biyo sayir. Hurendia piyê ho gureta. Her keşi sero, zof çimi ser ki lawuki vatêne. Apê mı Mıstefa ki 38 de kıst, ma xeleşiayme. Piyê mı mıleti têdest de fetelnêne, berdenê her ca.

'38 de ‘ke sarrê Halvoriye qırr kerd, khalıkê tu xalê tu Sayder kerd vırara ho, dêka to ki xalê to Hese kerde vırara ho. Hese hona cızık de vi. Khalıkê to vake, "ma some, sonde ki yeme, sıma beme." mend verasu, mı apê tora va, "ez na waa to con, son". Apê mı herediya mıra, vake, "na runê sıma tharo, na çiyê sıma tharo, tı caverdana sona koti?" Aqılê bilmejiyo, buko...! Mı waa ho gurete kerde phoştia ho, şine. Ez rae ra amu, amu kotune Wersağe vanê, verê Sakaki de, mı niada ke esker ame kot cêr. Mı waa ho Sose kerde phoştia ho, gurete şine ve Gorgit, mı niada ke jüy cor de veng da mı, vake, "Elê!". Mı vake, "yewo". Vake, "erê, thawo, bêrê". Ez tik şine ke; piyê mıno. Verva mı ame, Sose mıra gurete. Ma şime uza ke, dı ciniki ki Sakak rayê, wuza rê. Ma niştime ro. Endi waxto ke lêl bıkuyo, ma uştime ra, şime Sakak. Şime Sakak, çê Ağayê Miroyi wuza vi. Nu pot, ma nonê ho werd, esker qeleviya de Sakak. Veng do ve Muxtari, vato, "ma esmu yita vındeme, nun-çimi marê biyarê". Nu, most-çimi cırê berdo. A, ma wuza’ra ki remayme.

Piyê mı ma berdime serê dewe, wuza caverdayme, vake, "sıma na cinu de şêrê hetê Derê Oxe, ez son, Wuşêni, Gulizare, bıraê ho yinu con yon". Ma hata sonde şime. Cor ciniyê, ezo, maa mına, Sosa, bıraê mınê, ma şimê Derê Oxe de kotime wertê bırri. Ma niada ke, di-rê teney haê dota yênê. Ma vake, "belka ke eskerê". Phêzn yeno wertê bırri de ke, Xıdê Memê Kheki yiyê. Amey, tenê nu da’ve ma, ma verd, vake, "ma dota Oxe ra yeme".

Neyse ma verşimşêr şime, şime Galvasu. Cor de jüy vengda, vake, "waê, waê, sıma kamê, meşerê, esker ame!" Ma niada ke Hiniyê Dızdu de ağır makina nê’ve ro. Ağır makina nê ro, bi zelemela mıleti. Mend sonde, verasu khalıkê tu vejiya ame, vake, "pêro qırkerdê". O sonde ki jü na hetê Qereçori ra viyo, wertê eskeri de viyo, vato: "Ez amune ke, jü hao lawuku vano, namê ho Mıstafa vi, vengo de wes pa vi. Ame leê ma, mı vake, 'ero, eke bese kena, bıreme, sıma pêrunê qırr kenê' ". Vake, "ez amune ke sodır remayis di, mı niada ke, esker cêro vejiya, mı endi bese nêkerd..." Apê mı Mıstefa uza kısto.

Ma wuza ra ameyme Galvasu, Galvasu de jü serre mendime. Galvasu ra ciniya Sey Bakıli, waa Hesen Efendi yi ki berdi. Wuza ra ameyme Pulê Bargi. Ma ke ameyme Pulê Bargi, a na jü astır vi. Astırê ve orğanê ra Heydê Yivişi day ma, tenê orğan ve astırê ra Seydaliyê Hoki day ma. Ma estêne bınê ho pêro pia. Na Sayder vi, Hese vi, ez vine, Sose viye, khalıkê to ve dêka tora vi. Piyê mı şi Dinaru de Çê Aliyê Wuşêni ra qatê cıli hêrnay, ardi. Wuza ra tepia khalikê to veyvu ra feteliya. Berd veyvu, berd kêwraeni, koti ke kam merdêne, khalıkê tu berdêne. Endi berdêne her ca. Çıke o waxt dool-saji çine vi. Heq mıleti ra raji vo, qavi ki dênê cı, thurıki ki dênê cı, cıli ki day cı. Na Aliyê Mıstefay ki bovera vi, qatê cıli ki ey day cı. Qatê cıli Memê Yimami day cı. Pede pede axıri kerd çêo vıre(n). Peê coy şime Dinaru. Uza ra şime Sorxum. Sorxum de zomanê mendime, vake, "mılet sono dewunê ho". Çıke mılet pêro surgın kerdi vi. Dewi kerdi serbest, I ki şi. Piyê mı ki şi Pêtere.

Piyê mı lawukê weşi vatêne. Mıleti têdest de fetelnêne. Na dêka tora vatêne: "Erê Çêna Paşi, na lawuke vaji, ya ki na lawuke vaji?" Deka tu vatêne: "Weli, a lawuka ke tu sıfte vate, qeydê daê weso, aê vaze". Piyê mı aê vatêne. Wuza ra ki jüyo bin sero ke vatêne, woncia vatêne, "a qeydê na peêne weso". Tu heni zonana ke, nia heni yazmıs keno! Çê-nêmerdae, tu vatêne ke bılbılo! Lawukê dey mı viri de nêmendê. Hawa Derê Laçi ra di-rê çhekuy vanu:

"De biye biye, Yıvısê mı biye
Yıvısê mı dest-pay semernê we
koto wertê tawure
Yıvısê mı voz de peê kemere
tı rew memıre
Yıvısê mı ke gıno cı, eskerê Tırki koto dere
Yıvıs koto wertê tavure
sano şüya weneware
Heq adırê aşiru we daro
bêbextiye kerda marê
Sey Khali vano, Yıvısê mı tı memıre
Tora tepia kes sefkaneni nêkeno marê."

Na çhekuy mı viri de mendê, ez qeda... Nıka Hewa Çê Hesen Efendi ki nêzonon ke, dı çhekuy vaji…

Kêmane, piyê hora mıso. Khalıkê mı ki kêmane cınıto. Bıraê ho ki kêmane cınıtêne. Piyê mı, nêçê teney kêmane salıx da. Kêmane henên cınıtêne, lawukê henêni vatêne ke, tew... Apê mı ki kêmane cınıtêne, o ki sayir viyo. Khalikê mı ki sayir viyo. Butu sayir viyê... Heq ra dileg, o wes viyêne, vengê dey na bantu de vejiyêne, tu horê bıdiyêne... U na dina ra feteliyêne ha!.. Ma ke Pulê Bargi de vime, amey khalikê tu berd. Doolci Sadıq cıra vatêne, Sorpia de dool cınıtêne. O Wuso Qırr ki Sılcu ra vi, ey ki lawuki vatêne. Ni hiremêna berdi. Vake, "lawuku vanê, cênê bante". Ma kam çı zonêne ke dina Heqi çıka? Na hurendia makemi de Kemal Çawus bi, verecoy qaymaqam, yüzbaşi çine vi. Vali çine vi. O waxt Kemal Çawus vi. O sure de ey na Mamekiye idare kerdêne. Ey berd, thowa veng cıra nêvejiya. Veng guret, nêguret, nêzonon...

Çıme

Tija Sodıri, Haydar Beltan, Asma amnonia peyêne 1997, Mamekiye