Tarixê Erzıngani sero zehf zanayış tam çıniyo. Tayê iddia kene ke, ita çêyêkeyeyê (mabetê) homayê cênıkecêniye (''goddess'') [[Farsi]]yo ''ganu [[Anahita]]'' biyo.
Vanê ke tarixê 2000 İ.V. (İsay ra Ver), [[Hurri]]y tıyatiya hukım ramıto. Xercê inan ra ''Hayashes'' be ''Azzis'' est biyê. Mabênê 1850-1180 İ.V., yew dewleto zehf quwetın biyo. Wahêre dewleta Hittitan benê. Erzıngan zi gırêdayiyê inan biyo. Mabênê 900-600 İ.V. de zi dewletanê [[Urartan]] hukım ramıto. Erzıngan zi o tawan gırêdayê Urartuyan biyo. Arkeologan Erzıngan ''Altıntepe'' de eserê tarixan diy. Nê eseran hetê Urarturan ra vıraziyay.
Ey ra dıma zi [[Med]]an, Persan, Helenan, [[Roman]]an qontrolê sûka Erzıngani gêne. Vanê ke serra 600 İ.V. de mabênê qralê Medan ''Kyaksar'' be [[Lidya]]yan yew ceng beno. No ceng hetê Erzingani de biyo.
[[Roman]]an ra dıma zi yew are zi leşkerê Mısılmananê Eraban qontrolêkontrolê Erzıngani gırewto. Key ke Tırkan, Malazgirt de serra 1071ıne de [[İmperatoriya Bizansi]] meğlup kerdo, Erzıngan zi o tawan gırêdayiyê Tırkiya biyo. Peyderpey ''Mengucek'', ''Selçuk'', Eretna wahêrê sûka Erzingani benê. Serra 1243ıne de zi Moğolan u Selçukıcan ita de yew cengo gıran kenê. Nê ceng de Erzingan bınê payan de mendo, rıziyorıciyo, biyo xırabe.
Tewr peyniye de, serra 1473ıne de, [[İmperatoriya Usmanıcan]] ''Otlukbeli'' de ([[Cengê Têrcani]]) dewleta ''Aqqoyın''an meğlup kenê, ney ra dıma zi Erzingan anciya gırêdayiyê İmperatoriya Usmanıcan beno. Serra 1502ıne de [[Sa İsmail]] merkezê xo ita de vıracenovırazeno. Key ke [[Cengê Çaldırani]] vini keno, anciya İmperatoriya Usmanıcan qontrolêkontrolê itay gêno. Mabênê 1916-1918 leşkeranê Rusi qontolêkontolê na sûke gırewto. Serra 1918ıne de leşkeranê Tırki sûka Erzingani Rusan ra tepiya gêno.
