Cênosidê Ermeniyan
Cênosidê Ermeniyan, be Ermeniyan cênosido ke 1915 de ame kerdene, jû kokardena şarê Ermeniyana ke wextê Herbê Dınyayê Yewıne de ameya meydan.
| Dewlete | İmperatoriya Usmanıcan  |
|---|---|
| Herun | İmperatoriya Usmanıcan, Ermenıstanê Rocawani, Şeş wılayeti |
| Koordinatê Herun | 41°0′0″N 29°0′0″E |
| Deme | 1915 |
| Demê destpêkerdışi | 24 Nisane 1915 |
| Manifestation of | Duşmenia Ermeniyan |
| Hedef | Ermeni, Ottoman Armenian population |
| Perpetrator | Ordiê Usmanıcan |
| Victim(s) | Ottoman Armenian casualties |
Ermenki de Cênosidê Eremeniyan rê vanê Հայոց Ցեղասպանություն /Hayocʿ Cʿeġaspanutʿyun/ "Şarkıştena Ermeniyan" ya ki Մեծ Եղեռն /Mec Eγeṙn/ "afeto pil". Cênosidê Ermeniyan surey Herbê Dınyayê Yewıne de bi, bınê mesuliyetê Jöntırkan de, oyo ke hıkumetê İmparatoriya Usmanıcano ke teşkilatê Cemiyetê İttıhed u Tereqqi (Usmanıcki إتحاد و ترقى جمعيتی İttiḥâd ve Teraḳḳî Cemʿiyeti) ra nay bi ro. Cênosidê seserra 20ıno sistematiko verên de, qırkerden u marşanê mergi de, êyê ke serran 1915 u 1916ıne de ameyê meydan, teqriben 800 hazar u 1,5 milyon ra zêde insani kışiyaê. Ermeniyê ke surey sereştenanê davist serre averênan de kışiyaê, 10 hazar u 100 hazaran miyan dero.
Nê wıquatê ke Ermeniy cı rê vanê Aġet աղետ "felaket", pê materyalê do dokumentarane'o hira, pê çımanê xeylê mıxtelıfan wesiqeyınê. Tarixciyê dınya zafeteney nê cênosidi cênosid name kenê, yew heqiqet şınasnenê. Ermeniy ki nê cênosidi de jû nêheqiya ke ceza cı nêdawa, vênenê u be çend des serran Tırkiya de ki şınasnayış u yadkerdışê cı wazenê. Ver be ney, ideolociya tarixê Tırkano resmiye be hıkumetê Tırkiya ra piya, oyo ke dewleta Usmanıcan ra peyda biyo, nê cênosidi inkar (polıs) kenê. Ê, tehciri, surgın u menfiyan "tedbirê teminatiê cengi" name kenê, êyê ke mecburi biyê, çunke qaşo Ermeniyan o taw be xainiye peşti dawa reqibê Usmanıcan'ê cengi u qaşo inan Mısılmani qır kerdê. Wıquatê merdenanê Ermeniyan ki êyê şertanê bêbextan u sereştenan u galmanê munferıdan ra gırê danê. Werênayışê şınasnayışê (naskerdışê) Cênosidio ke raştiya tarixiya vanê, heta ewro mabeynê Tırkiya u Ermenıstani de jû kergana ke ber nêbena, irtıbatê cı rê biyo bar u xeylê dıwelanê rocawani rê ki.
Yadkerdena (xo viri ardena) Cênosidê Eremeniyan rê sûka Yerêvani, Tsitserrnakaberd de yew abıde vıraziyao.
Nê cênosidi de xeylê Asuriy u Yezıdiy ki kışiyaê. Ausriy nê Cênosidi Seyfo name kenê. Texmin beno ke, surey cênosidi u qırkerden u menfi u surgınan de Ermeniyan, Asuriyan, Yezıdiyan u Ruman de 2,5 - 3,5 milyon merdum kışyao.