Taqiyuddin
Taqiyuddin bin Meruf (be Usmanıcki: تقي الدين محمد بن معروف الشامي السعدي) yew asmêşınas, hezarfen, mıhendis u matematikero Usmanıco.[1][2] O serra 1521ıne de İmperatoriya Usmanıcan de suka Şami de marda cı ra biyo. Dıma musnayışi cı, qadiyi tenısi biyo. Çı waxt o biyo qadi, o zaf cerrebi kerdo u erd sero çım eşto. Be karanê cı ra namdar biyo. Serra 1571 de dıma merdışi Mehmed Ii dewri Selim I de serêmunecıman biyo. 1574 de veciyo kuleyê Galata u asmên sero çım eşto. Be destegi Hoca Saadettin u Sokullu Mehmet Paşay ra padişah Selim I ey rê dayo yew resatxane.[3] Emma resatxaney cı serra 1580 de be erziyayışi topi ra xırabe amey kerdene. Taqiyuddin Trigonometriye sero zaf kari kerdo u terimi sinus, kosinus, tancant u kotancanti rakerdo, isbati inan dayo u inan sero cetveli vıraşto. Ekliptik u Ekvator miyan de açı 23° 28' 40" diyo be eno hareketi cı ra zaf biyo namdare. Tayê nuşteyani Taqiyuddini ewro desti ma de esti u suka Estaboli deri.[4]
Referansi
bıvurne- ↑ goston, Gábor; Masters, Bruce Alan. Encyclopedia of the Ottoman Empire Infobase Publishing, 2009. s. 552 ISBN 0-8160-6259-5
- ↑ Chief Astronomer Taqi al-Din was born to a family of Turkish descent in Damascus." Hoffmann, Dieter; İhsanoğlu, Ekmeleddin; Djebbar, Ahmed; Günergun, Feza. Science, technology, and industry in the Ottoman world in Volume 6 of Proceedings of the XXth International Congress of History of Science s. 19. Publisher Brepols, 2000. ISBN 2-503-51095-7
- ↑ Yavuz Unat, "Takîyüddîn el-Râsıd’ın Gözlemleriyle İstanbul Semalarında Zaman", P-Sanat, Kültür, Antika Dergisi, Zaman ve Sanat, Sayı 28, Kış 2003, s. 80–97
- ↑ http://www.akat.org/ast_tarihinden/osmanli_astronomisi/
- Unat, Yavuz, "Tâkiyyüddîn ve İstanbul Gözlemevi (Rasathanesi)" Archived 2013-12-30 at the Wayback Machine, Türkler, Cilt 11, Yeni Türkiye Yayınları, Editörler: Hasan Celal Güzel, Kemal Çiçek, Salim Koca, Ankara 2002, s. 277–288
- Unat, Yavuz, “Time in The Sky of Istanbul, Taqî al Dîn al-Râsid’s Observatory”, Art and Culture Magazine, Time in Art, Winter 2004/Issue 11, pp. 86–103
- Unat, Yavuz, "Türk Teknoloji Tarihinden İki Örnek: Cezerî ve Takiyüddîn" Archived 2016-03-05 at the Wayback Machine, 1. Türk Bilim ve Teknoloji Tarihi Kongresi Bildirileri (15-17 Kasım 2001), Türk Teknoloji Tarihi, Yayına Hazırlayanlar: Emre Dölen, Mustafa Kaçar, İstanbul 2003, s. 75-94
- Demir, Remzi (2000). Takiyüddin'de Matematik ve Astronomi. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayinlari.
- İhsanoğlu, Ekmeleddin et al. (1997). Osmanlı Astronomi Literatürü Tarihi (OALT) Cilt.1, say. 199–217 (no. 96). Istanbul: IRCICA.
- ——— (1999). Osmanlı Matematik Literatürü Tarihi (OMLT). Cilt. 1, say. 83–87 (no. 47). Istanbul: IRCICA
- Tekeli, Sevim (1958)."Nasirüddin, Takiyüddin ve Tycho Brahe'nin Rasat Aletlerinin Mukayesesi." Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih‐Coğrafya Fakültesi Dergisi Cilt 16, nos. 3– 4: 301–353.
- Sayılı, Aydın (1960) The Observatory in Islam. Ankara: Turk Tarih Kurumu, say. 289–305.