Vaten:Mikail Aslan/Mikail Aslani de reportac
Mikail Aslani de reportac
Çı waxto aqılê made vi ke, Mikail de röportaj bıkerime. Hama ison, ree ke çiye pêyser est, hên sono. Mikali, kasetê huyo hireen “Mıraz” vet. Ma va “tam waxtê huyo, dema nasıv nıka biyo”. İson ke Mikail de qesey kerd taena rınd sono ser; çae Mikail honde yeno has kerdene, çae karê hode honde raver şiyo. Mikail reça Kırmanciye dero, o serva Kırmanciye ree “Kılıtê Kou” fetelıno, ree pi u khalıku ra marê “Miraz” ano. Mikail roşitiya ho ki, ilhamê ho ki Kırmanciye ra ceno. İye ke zerreşikaye pee çheka hode merde roê dinu keno ret. Ricawa ma wendeğu ra awa ke; tenê sarê ho bıdaznê na röportaj hata peyniye bıwanê, Mikail zof çiyê de muhimu vano.
-Yaşar Kaya: Mikalê Ağayê Rızayi, kaseta tuya newiye xêrli bo.
Mikail Aslan: Bexudar be.
-Mikail Aslan kamo, wazena ho nas kerdene de.
Ma Qerebalıcime. Mara Şıx Hesenu vanê. Qerebalıcu, Abasu, Qırğu, Feratu pêro domonê Şıx Heseniye. Ez dewa tauge de amune dina. Aslınde Tauk niya Tauga, ez vaci zonê Hermeni ra yeno. Taug ra yeno, taug vore serro sono. Tırku ke namê dewa ma vurno, vato “Tavuk”, yani vato kerge worte ra vejiyê. Mı nıka hesna ke dewucê ma na namê ra biye bêzar, çıke mılet pê lequnê ho keno. Nıka name uncia vurna, kerda “Kardelen”. Ez mezra uzay de bine pil, cıra vatene “pee koy”. Hata des serri ez uzade bine pil. Hata o waxt ma dewlete ra xêyle qeramete, heşiriye diye. O waxt bıraê mı worte siyaset de vi. Rozê esker ama çê ma verê çımunê made, bıraê mıre işkence kerd. Komandan vake: “Se ke qesey nêkeno, hala waa ney bıcere oda bine ae re ki işkence bıkere çutır qesey keno” A.. ey ke hên va, maa mı koli çarna ve sare dey ser, sare şikiya, gına waro. Dard we, berd Xozat, ma tersayme vake mıreno. Ae ra tepia, her ke esker amenê, ma bezar kerdime. Na hadise ra tepia ma ki bar kerd şime Qeyseriye. Uza de surgunê Dêrsim estê. Mısayıvê ma u piê mı ki uza vi. Hama ma a dewe de çê nêdi. Şime mala tırku de çê guret. Dês serri ki uza de mendime.
-Ez vaji to Zonê Ma dewe de musa hama hona ki zof pak qesey kena?
Maa mı qe Tırki nêzanena. Ma, piê xode Tırki, maa xode ki Kırmancki qesey kerdene. Hona ki maa xode Kırmancki qesey keme.
-Mikail Aslan key thomur guret ho dest?
Piê mı rametli budelaê Wayırê xo vi. Dewres vi. Wayırê itiqat vi. Ey cınıtene, ma ki ey ra musayme. Qızkekeni ra nat ma pêrune ki themur cınıtene.
-Tı, “Grup Munzur” de ki cınıt?
1992ine de ma Grup Munzur sane pe. Mı 3 serri a grube de cınıt. O waxt mı Malatya de mamamatik dene wendene. Na grube ra raver ki tae lawukê mı bi. Misal “Dayıka mı usta ra” mı a meselunê dewe ra tepia maa xo sero vate. Ez ke amune Alamanya mı va “naza de matamatik nêdon wendene” mı wast ke akademi wendene dine. Hora zerrê made muzik esto, gereke ma na kar profesonel bıkerime.Almanki musune, dı serr ki xo kerd hazır. Nae ra dı asmi raver ki mektev qedena. Nıka dıplama xo nusnon..
-Mikail na kaseta tuya hireena. Vırene Agerais, dıdeene Kılıtê Kou na kı Miraz. Miraz çıko, cınay re to name Miraz na pa?
Mı hên sembolıze kerd ke; mir generasiyono, azo. Miraz ki kokê huyo. Key sıfte kerdo, key qedino beli niyo, hama hata nıka az ve az vıla beno. O ke mebo ki mir mişte nêbeno, kamıl nêbeno, çie nêvejino meydan. Sure ke mı kaseta huya vırene vete mı wastene ke Kılıtê Kou bıvinine. Qapağa kaseta mı de resmê dı dewresu esto, pe destê zumini gureto. Mı va Kılıtê Kou destê na dewresu dero. Mı vake; “gereke na Kılıtê Kou destê inu ra bıceri”. Na kılıtê kou ra tepia şine mekanê dewresu. Mı vake: “ez amune sıma ra destur wazon. A Kılıtê Kou bıde mı” tabi inu ki mıra pers kerd “Tı kama, çae kılıtê kou wazena” Mı vake ”ez wazon ke derdê sımawo şiren, barê vılê ho kerıne. Ez wazon ke elçiye roê sıma bine, elçiye Kırmanciye bine. Na ruval ra mıre Kılıtê Kou lozumo”. Kılıtê Kou çık vi? Kılıtê Kou zerreweşiya inu biye, serbestiya inu biye, jiar u diyarê inu bi. İnu ki mıra vake: “Tı bese kena Kılıtê Kou bıcere hama aera raver tore çio de bin lozumo” Mı va: “çık mıre lazımo?” Worte ju tasıke de miraz ard verê mı. Vake: “sıma de miraz çino, sıma gereke waxto vıren ra, azo vıren ra miraz bıcere ke, mirê ho mişte kere. Sıma kamıl be.”Ae ra tepia şine miraz ard. Serva qomê xo nê, vırende serva xo. Mı va; gereke ez na miraz bıcerine. Çıke ez ke miraz mecerine mirê mı kamıl nêbeno, nefesê mı ra nêbeno. Adet u torê xo ki bese nêkon bıramine. Herkês hete hora miraz zovina ceno. Mı ki miraz guret ke az ve az vıla bo.
-Mikail, cêncê ma tora zof has kenê, to gos dane. Lawukunê sıma vanê, hewes kene Zonê Ma musenê. Sıma ra ilham cenê, peki Mikailê Ağayê Rızayi çık ra, kam ra ilham ceno?
Ez vaji mirazê made kerametê esto. No mıraz zerrê mıletê ma Kırmanc de esto. Hama tae kenê eskera tae ki bese nêkene eskera kere. Worte na miraz de ki ez vaji keramet esto. Hora eve İnglizki ma namê kaseta ho “Mıracle” na pa, “Mıracle” kerameto. Ez tam ser nêşine hama keramete, sırê esto. İson ke na mıraz nêguret bese nêkeno çiye pêda kero, çiye biyaro meyda. Ez roştiya xo ki, ilhamê ho ki her çiye ho roê Kırmanciye ra con.
-Mikail ison ke kaseta to gos da, nia dano ke hete zu de dewresê, budalae Dêrsim estê, hete bin de senfoni esto. Ninu çutır ana telewe?
Ma wote kou ra vecayme. Uzara amayme Qeyseriye uzara Estamol, uzara kı Alamanya. Vıjêr nê perey mı sero naza qazantawa de alman de xeverê veciye. Vanê “zu raa ke hora hetê ğerb seri sona, qe peyser nêyena.” Ma naza kulturê bin nas kerd. Muzuga ine nas kerde. Ni dewletiya isoniye. Ez kata son şeri qomunê binu ra muson. Her ca ra çie con. Ez na dewletiye con, worte muzıga hode ca don cı. Hama ez kot ra çı con bıceri kamiya muzıga mı Kırmanciya. Nefesê mı nefesê Kırmanciyo.
-Mıkailê Ağayê Rızayi sono Cedê ho Sıx Hesen ra destur wazeno. Kaseta tode çor tene kı beyit esto. Mana ney çıko, tı destur guret, nêguret?
Tabı kı mana xo esto. Çar beyiti estê. 12 deqeyê. Her beyite de çiye anra ve zan. Beyita vırene de van: “Zerrê isani de heqi re ca nêmendo ke, neçar gos xo serno, haylemo.” Mordemê modern, mordemê neçaro. Beyita vırene de van ke: ison gune gos ro xo ser no. Zerrê de çık esto. Waxtê isani çıno ke isan gos ra ho serno. Beyita dıdeene de mı gos naro xo ser o waxt mı halê xo, halê qomê xo di. Vake “Qomi rae sas kerda, sayirê xo bekêso.” Mare fam lazımo. Beyita hireene de ki “ez ceronu reça isanê kamıli” Mıra vake “tı cerena reça isanê kamil, hama tode çiye kemiyo.” O waxt dewresu mıra pers kerd, vakê: “Tı kama kotira yena, kata sona,” mı va; “ez Mıkailê Ağayê Rızayo.” Çıke mıke bıvatene Mıkail Aslan ine ez nas nêkerdenê. Çıke Aslan peecoy tırkı no ve pa. O waxt mı vake ez Mıkailê Ağayê Rızayi. Made hire az vajino hama gune 12 az ki bızaniye. Raver mı kokê xo va. Mı va “cedê Sıx Heseni Şahe Xorasani.” Ez ki tornê ey Mikailê Ağayê Rızayi. O waxt ine ez nas kerdunê. Çıke Mikail Aslan ine nas nêkerdene. Ae ra mı vake Mikailê Ağayê Rızay. İnu mıra pers kerd: “Tı wazena se bıkere?” Mı va “ez wazon ke derdê sımawo şiren bıceri belaê vılê ho kerine. Mirazê sıma bıceri” O waxt ine Mıraz da mı.
-Tı kasetunê hode, konseru de eve Zonê mawa vana. Çae teyna eve Zonê Ma vana?
Tabi nae ra 6-8 serri raver roê mı ki niya wuriya, mı vake gune ez raa xo bıvinine. Mı wast ke çığır rakerine. Ma hona çığır ra nêkerd. Gune qomê ma qerar bıdo, çığır biyo ra nêbiyo ra. Ez cêrunê ra ke; welatê xo nas bıkerine. Çıke zerrê mıde kemi mendo. Eve na kêmiye nêbeno. Eve “kılıtê kou” ra mı tarıxê xo nas kerd. Raa mı ke niya biye, mı eve Kırmanckiya lawuk vat. Mı gune eve Kırmancki ya, eve zonê dewresu ra, eve kulturê inu ra roê inu biyarine ra zan. Eve Tırkiya bese nêkerdene roê dewresu biyarine ra zon. Ma ke eve Kırmancki vatene tae çhepçunê Tırku mare serevde kerdenê, vatene “sıma miliyetçine kene” Çıke mıletê ma na serrunê peenunde letejêde Tırki vato. Herkês hetê idolojiye xo, propaganda xo Tırki vato. Mılet mıra pers kerdenê, vatenê “na kasete pêro Kırmanckiya?” Mı vatene “ya.” İne vatenê “ma na kasete nêcemê, çae pêro Kırmancki vana miliyetçine kena?” 5 serri, çhepçu re, mıletê ma ra, hemi ki zerê çê xode “eve Kırmanckiya vatene, miliyetçine niya” “o waxt Zülfi Livaneli ki miliyetçiyo, Yaşar Kemal ki miliyetçiyo, i ki teyna tırki nusnenê, teyna tırki vanê” Nıka kês mara miliyetçi nêvano. Hama ez nae ki gune vaci. Nae ra 10 serri raver durumê ma taena xıravın vi. Nıka durumê ma zaf rındo. Nıka Eve Kırmancki roman amay nusnaene, dergi qazantay veciay. Kaset vecinê.
-Cêncê ma Mikail ra has kenê, Mikail Aslan kami ra has keno? En jêde kami gos dano?
Nae ke Kırmancki vanê, arebesk ra qeyr pêrine ra ki has kon. Tabi en sıfte iye ke na kılam hata ewro ardê, inu bımorine. Sey Qaji, Hüseyin Doğanay, Sa Heyder, Sılo Qız, Weliye Wuşenê İmami. Ae ra tepia Memet Çapan esto, Memet Çapan ra zaf has kon. O üstadê mawo. Hetê vatene ra, hete qeşi ra, hete isan ra. Mıra gore isano de kamılo, rayverê mawo. Metin-Kemal Kahraman estê. Na mesela sero xêyle emeğê inu esto. Belki isanê ma hona değerê inu nêzaneno. Değerê ninu zaf berzo, gune mıletê Kırmanc değerê inu bızano. Domanunê mara pêruner ra ki has kon.
-Kamci kılamê eve zerêvesayiye ra vana.
Her lawıke mara has kon hama“Ğezale” ra taena has kon. Hurendiya na lawukê mıde zovinawa.
-Mıkail key Festivalê Munzur de vejino.
Tabi mılet mıra eve mailuna ki pers keno. İ hên zanenê ke, ez eva watena huya nêson. Kês durumê kês nêzaneno. Wazon ke qazanta sıma sero vaji, nıka fırsande mı çino, bürokrasiye almani de sarêdezi estê. Şindor hona mırê qapaniye. Hama fırsendê mı ke bıbo, zu ewro son wortê qomê xo wortê mıletê xo. Xêrweşiya belkia serrena uza de zumin vineme.
-Mikail perso peen: Qazanta ma Munzur sero çı fıkrina?
Zaf bine va sa ke, qazantawa de nianene welat de vejina. Vırendera nıka ki wanon. Tabi taê kemiye ke esta hama ni muhim niye. Waxtê de benê rınd. Qazanta de motivasyon esto, roê Kırmanciye esto, welat esto. Ez ki wazon ke phoş sıma derine. Çı ke destêbera mı ama ez ki phoş don ve qazanta.
-Mikail wes u war be.
Sıma ki wes u war be.