Werênayışê Qurane

Werênayışê Qurane de zerrekê Qurane, vurniyayış ya zi mevurniyayışê Qurane, werênayışê tarixi, şınasi/ilmi, grameri u uslubê Qurane esti.^[1]

Oricinaliya Qurane

Referansê İslami de wehy Mıhemmed rê 23 (vist u hiri) serri de ameo. Nê 23 serri de 13 (des u hiri) serri suka Meka de verayo u inca de wehyi nênusiyayi. Mergê Mıhemmed ra peyni eshabê cı ebe karê mergê cı ra meşğul biyê u vaciyeno ki jew bıze pelê ke tede Qurane nusiyawa werda.^[2]^[3] Yemen de suka San'a de şınasdari/ilimdari serê kağıdê ke tede Qurane nusiyawa de tenikkerdışi kerdi u ê diyê ki tarixê enê kağıdan, verê Qurane ra şınê. Ambazê Mıhemmedi Enes bin Malik vato ki ”Jow camerd biyo. Oyo ki Neccaran ra biyo u Xıristiyan biyo. O camerd behdo bısılman biyo. O camerd surê Ali İmran u Baqaray wendo. Peyğember zi wehy nuştêne. Bedo o camerd newe ra Xıristiyan biyo u şiyo. O camerd vato ki 'Mı Mıhemmed rê çı musayo u nusnayo, Mıhemmed tenya inan zano. Çiyê bini nêzano”.^[4] Ebu Xureyre vato ki: 'Ehlê kıtabi wendêne Tewrat ebe İbranki ra u ma rê Erebkiyê cı vatêne. Mıhemmed ki ma rê vato : Şıma inan raşt mekeren u ğelat zi mekeren'.^[5]

Kulturê nêzdiy

Qurana San'a; Ena qurane namdara u suka Sana ra veciya. Çiyê ke na Qurane de nusenê Qurana ewroyên ra ferqliyê. Na Qurane rê Kodeksê Sana ki vaciyena

Ar.gör.Fatih Duman vano ki: Nımec, ruc, hec u zekat verê İslami de Erebıstan de biyê. Yanê ninan kulturê Ereban de estê. Heme ninan Cıhudiye de zi estê. Yanê ma şeni vaci Qurane yewbiyayışê kulturê Erebi u Tewrato. Kulturê Ereban de merdumo ke dızdo/dezdo destê ko bırniyeno, cêniyan serê inan padınê, qıstas u feiz biyê yesax. Qurane de zi ninan estê.

Oricinal Quran de kelımeyê/vateyê İbranki, Hindki, Farski, Habeşki, Berberiki, Latınki, Yunanki, Kıptiki estê. Hekatê Qaruni İmperatoriya Lidya ra yeno, hekatê Qurani Destanê Gılgamışi ra yeno.

Şınasiye (ilım) u Qurane

Problema Matematiksel: Sura Nisa de ayetê 11 u 12ıne de paykerdışê mirasi de yewbiyayışê payan, paydeyan ra pil u zaf yenê.
Problemê Kainati: Qurane de merkezê kainat, Dınyaa. Ema ewro şınasiyeno ki dınya merkezê kainati de niya. Qurane de asmên 7 (hewt) qato ema gorey ilm ra asmên de 7 (hewt) qat çıniyo.
Bucailleizm: İddiayo ke vano ki Qurane şınasiye (ilim) rê serdar beno zey Xıristiyaniye, Cıhudiye u dinê Hindi, heme inan rê Bucailleizm yani ilimo ke vate (qısey) de manıno.
Heqê merduman: Jew problema binia. Qurane de nuseno ki jew camerd şeno çehar (4) cêni bıgro u veyve kero. Qurane de kole esto u nuseno ki merdum şeno wayırê kole bo yan kole İslam de esto. Eke camerd zina keno, cezay ho qırbaço u eke cênık kena, cezay ho kışiyayışo. Heme ninan beni probleme. Gorey Qurane ra eke merdum dızdo, gerek dest u pay ho bıbırniyao, cıra bo. Hıquqê moderni de ena ceza, seba dızdiye ra cezaya zaf gırd u xofına.

Qurane de cêni (cênıki)

Qurane de heqa cêniyan de ayeti zaf esti. Nê ayetan de cêniyan peyê cıwamêrdan de manıno. Qurane cıwamêrdan rê heq zaf dana emma cêniyan rê hemheqan (eyni heqi) nêdana. Qurane ra cêniyan sero ayeti;

Camêrdi cêniyan ra jew gam aver derê. (Bakara 228) ^[6]
Camêrd cêniyan sero idarekaro u serê cêniyan dero ^[7]
Cêni yegay camerdo, cênık seba camerd jew bostano, bağçeyo ^[8]

Rosyonalite

Hekati (Hikaye) ke Qurane de esti, 3/2yê (hiri de dı) Qurane vırazıni. Tayê camerdanê şınasi (ilmi) Qurane çım eşti u ê hekatê Qurane sınıf kerdi ki Hekato tarixi, hekato temsili u hêkato mitolojik^[9]^[10] Nê hêkati seserran de şar be şar vaciyayi u tayê şaranê binan rê verayi/vêrdi. Hêkato ke vano ki Nuh heme heywanan jew gemi rê groto u hêkato ke vano ki Yunus zerrêkê jew mase (balina) kewto cı tayê hekatanê ke ewro nêşeni qebul bê.

Qurane u antropomorfizm

Qurane de Homa vano ki Homa qet çi rê benzemiş nêkeno u qet çi zey Homa niyo. No rê vaciyeno ki Muhalefetün lil havadis u kamo ki vano tayê çiyan zey Homayo o beno kafır. Emma Qurane u tayê Hedisan de eno prensib beno ixlal.

Moral u etik

Şerieto İslami de miras, dawa, şahidbiyayış (mısal jew camerd beno dı cêniye) de merduman miyan de cırakerdış esto. Gorey tayê werênayışan ra Qurane etika moderni kena ixlal.

Zıwan

Sura Yusuf (Usıv) da Qurane vana ki Raşta ki ma Qurane seba arezekerdışê şıma (şıma famkerdene) be zuanê Erebki ardo.^[11]^[12]^[13]^[14] Yanê inca de Homa teyna Ereban veng dano. Erebi be aseni Quran areze keni emma binan gerek zuanê Ereban bımusê.

Referansi

↑ http://www.answering-islam.org/Quran/index.html
↑ (Ibn Mace 36/1944
↑ Ibn Hanbel 3/61; 5/131,132,183; 6/269
↑ Buhari, e's-Sahih, Kitabu'l Menakıb/25,c.4,s.181-182;Tecrid, hadis no:1477
↑ Tecrid-i sarih, hadis no:1679
↑ "Archive copy". Archived from the original on 2014-09-23. https://web.archive.org/web/20140923041853/http://www.kuranmeali.org/2/bakara_suresi/228.ayet/kurani_kerim_mealleri.aspx.
↑ http://kuran.mollacami.com/ayetler.php?asn=637
↑ "Archive copy". Archived from the original on 2014-09-23. https://web.archive.org/web/20140923041848/http://www.kuranmeali.org/2/bakara_suresi/223.ayet/kurani_kerim_mealleri.aspx.
↑ "Archive copy". Archived from the original on 2013-12-18. https://web.archive.org/web/20131218082301/http://www.belgeler.com/blg/169c/kur-an-in-anlailmasinda-sembolizm-tartimalari-symbolism-discussions-on-perceiving-the-holly-koran.
↑ "Archive copy". Archived from the original on 2013-10-29. https://web.archive.org/web/20131029194315/http://milelvenihal.org/dosyalar/milel-nihal-dergi/sayilar/MilelveNihal_c6_s1.pdf.
↑ http://www.kuranmeali.com/ayetkarsilastirma.asp?sure=13&ayet=37
↑ "Archive copy". Archived from the original on 2015-01-31. https://web.archive.org/web/20150131104322/http://www.kuranmeali.org/43/zuhruf_suresi/3.ayet/kurani_kerim_mealleri.aspx.
↑ http://www.dinimizislam.com/detay.asp?Aid=461
↑ "Archive copy". Archived from the original on 2016-03-04. https://web.archive.org/web/20160304132728/http://kirdudu.blogcu.com/kur-an-neden-arapca-olarak-indirilmistir/11166352.

[1] ttp://www.answering-islam.org/Quran/index.html

[2] (Ibn Mace 36/1944

[3] Ibn Hanbel 3/61; 5/131,132,183; 6/269

[4] Buhari, e's-Sahih, Kitabu'l Menakıb/25,c.4,s.181-182;Tecrid, hadis no:1477

[5] Tecrid-i sarih, hadis no:1679

[6] "Archive copy". Archived from the original on 2014-09-23. https://web.archive.org/web/20140923041853/http://www.kuranmeali.org/2/bakara_suresi/228.ayet/kurani_kerim_mealleri.aspx.

[7] ttp://kuran.mollacami.com/ayetler.php?asn=637

[8] "Archive copy". Archived from the original on 2014-09-23. https://web.archive.org/web/20140923041848/http://www.kuranmeali.org/2/bakara_suresi/223.ayet/kurani_kerim_mealleri.aspx.

[9] "Archive copy". Archived from the original on 2013-12-18. https://web.archive.org/web/20131218082301/http://www.belgeler.com/blg/169c/kur-an-in-anlailmasinda-sembolizm-tartimalari-symbolism-discussions-on-perceiving-the-holly-koran.

[10] "Archive copy". Archived from the original on 2013-10-29. https://web.archive.org/web/20131029194315/http://milelvenihal.org/dosyalar/milel-nihal-dergi/sayilar/MilelveNihal_c6_s1.pdf.

[11] ttp://www.kuranmeali.com/ayetkarsilastirma.asp?sure=13&ayet=37

[12] "Archive copy". Archived from the original on 2015-01-31. https://web.archive.org/web/20150131104322/http://www.kuranmeali.org/43/zuhruf_suresi/3.ayet/kurani_kerim_mealleri.aspx.

[13] ttp://www.dinimizislam.com/detay.asp?Aid=461

[14] "Archive copy". Archived from the original on 2016-03-04. https://web.archive.org/web/20160304132728/http://kirdudu.blogcu.com/kur-an-neden-arapca-olarak-indirilmistir/11166352.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]