Farski (be Farski: فارسی Farsi ya zi زبان فارسی Zebân-i Fârsi), yew zıwanê Hind-Ewropao u aidê keyey zıwananê İrankiyano, ê İrankiyê verocê rocawanio. Texminen 110 milyon merdım Farski qısey keno. Dewletanê zey İran, Efğanıstan u Tacikıstani de Farski zıwano resmio. Farski İran, Efğanıstan, Tacikıstan, Uzbekıstan u Korfezê Farsi sero qısey beno. Zıwanê şarê antiki Persan ra veciyo miyan.[1]

Farski
Zıwano tabii

Persian Language Location Map.svg

Farsi.svg
Melumat
Dewlete û mıntıqeyi İran, Behreyn, Kuweyt, Efğanıstan, Pakıstan, Tacikıstan, Ozbekıstan, Rusya û Yewina Emiranê Erebi
Amarê qıseykerdoğan 45 000 000
Ware İran
Kodê zıwani
ISO 639-1 Fa
ISO 639-2 Per
ISO 639-3 Fas
Glottolog Fars1254
Ethnologue Fas
Xısusiyetê zıwani
Topolociye Kes-Obce-Fiil
Modo gramatik İndikativ, subjonktiv, kipê emıri û kipê waştışi
Alfabe Alfabey Farski û Arabic script
Keye

Zıwanê İrani

  • Zıwanê İrani
  • New Persian

Farski u fekê cı dewletanê İran, Efğanıstan u Tacikıstani de statuyê zıwanê resmi derê. Gorey CIA World Factbooki Farski ma u piyê nezdiyê sey (100) milyon merdımio İran, Efğanıstan, Tacikıstan u Uzbekıstan de. Hindıstan u Pakıstan de zi qısey beno, amarê qalkerdoğanê cı zafo. Serra 1006 de waziyao ke Farski "Zıwanê Ma u Piyiyo İnternasyonal" bıweçiniyo UNESCOy ra.

Farski, be seyan serri zıwanê kulturiê Asya Miyanêne,verocê Asya u Rocvetışê Miyani u zıwano prestijın biyo. Wıni zi Farski zıwanê embıryani gırewtê bınê tesirê xo Asya Miyanêne, Kofkas u Anadoliye de, bilxasa zıwanê Tırki. Tesirê Farski zıwananê Mezopotamya u Erebki sero zi taynê.[2]

Kışta bin ra Farski alemê İslami de zıwano dıyın şınasiyao, klasikanê İslami bilxasa tesawuf Farski de nuşiyao. Heto şıir u melodi ra gırano. Şeno bıçarniyo a edebiyati.[3]

Kolonizasyonê İngılızan ra ver Hindıstan u dormey (çorşmey) cı de zey zıwanê dıyıni yew eraziyo hira de gırweniyao. Verocê Asya de zıwanê kultur u edebiyati biyo. Demê İmperatoriya Moğoli de zi zıwano resmi vêniyao. Coka zi ewro zıwananê ena mıntıqa Hindustani, Keşmirki, Pencabki, Sındki, Guceratki, Bengalki u Telugki de tesirê Farski şeno bıvêniyo u edebiyatê İrani siniyeno. Bilxasa Urduki Farski, Erebki, Tırki u zıwanê verocê Asya ra vıraziyao. İmperatoriya Moğoli de mıntıqanê mısılmanan de zaf gırweniyao.

Rıçıkê zıwaniBıvurne

Farski, İV miyanê serranê 550-330 de, şarê Parsa ke İran vısto xo dest, zıwananê inan ra yeno. Farski pê namanê Farisi, Farsî, Parsi şınasiyeno. Key Farski biyo zıwanê İmperatoriya Persio resmi, eraziyê do gırd sero qısey biyo miyanê sinoranê imperatori de. Heta İngılızan Farski kerdo yasağ Hindıstan de seserra heştêsıne (18.) de, zıwanê mehkeme biyo. Delhi de Qela Sûre sero wıni nuşiyao:

Cokao ke Farski pê alfabey Erebki nuşiyeno u herfa "p" tey çıniyo, Parski ra vıriyo u biyo Farsi. Farski demanê verênan ra heta ewro zaf vıriyayışo gırd diyo hama ewro wıni kategorize beno:

  • Farskiyo Kıhan
  • Farskiyo Miyanên
  • Farskiyo Klasik
  • Farskiyo Newe

Fekê FarskiBıvurne

Alfabey FarskiBıvurne

Alfabey Farski de 32 (hirıs u dı) herfi estê:

Rêze Be herfanê Erebki Namey herfan Be herfanê Latinki [wendışê cı]
1. alef a [e], â [a], e [ê], î, o, û
2. be b
3. pe p
4. te t
5. se s
6. jîm j [c]
7. che ch [ç]
8. h
9. khe kh [x]
10. dâl d
11. zâl z
12. re r
13. ze z
14. zhe zh [j]
15. sîn s
16. shîn sh [ş]
17. sâd s
18. zâd z
19. t
20. z
21. eyn ', a [e], â [a], e [ê], o
22. gheyn gh [ğ]
23. fe f
24. qâf q
25. kâf k
26. gâf g
27. lâm l
28. mîm m
29. nûn n
30. vâv v, o, ou [ow], û
31. he h
32. ye y, î, û

Amarê FarskiBıvurne

Reqem Farski Zazaki
0 sefr sıfır /nên
1 yek yew /jü
2 do
3 seh hirê
4 chehâr ç(ıh)ar
5 pench panc
6 shesh şeş /ses
7 haft hewt /howt
8 hasht heşt
9 noh new
10 dah des
11 yâzdah yewndes /des u jü
12 davâzdah dıwês /des u dı
13 sîzdah hirês /des u hirê
14 chehârdah çarês /des u çar
15 pânzdah phancês /des phanc
16 shânzdah şiyês /des u şeş
17 hafdah hewtês /des u hewt
18 hîjdah heştês /des u heşt
19 nûzdah newês /des u new
20 bîst vist
21 bîst o yek vist u yew
22 bîst o do vist u dı
30 hirıs
40 chehel çewres
50 panjâh phancas
60 shast şeşti
70 haftâd hewtae
80 hashtâd heştae
90 navad newae
100 sad se
200 devîst dısey
300 sîsad hirêsey
400 chehârsad çarsey
500 pânsad phan(c)sey
600 sheshsad şeşsey
700 haftsad hewtsey
800 hashtsad heştsey
900 nohsad newsey
1000 hezâr hezar
10000 dah hezâr des hezari
100000 sad hezâr se hezar
1000000 milion milyon
1000000000 miliârd milyar

Rengê FarskiBıvurne

Farski Zazaki
âbi khewe, hewz
banafsh bınewş
khâkestari /tusî gewr
nârenji narance
qahveyi qehwereng
sepid/sefid sıpê
sabz zergu, kesk, hewz
siyâh /meshki siya
sorkh /qermez sür
sormeyi /lâjverd laciwerd
sûrati pembe
zard zerd

Fêlê FarskiBıvurne

Farski [rıstımê wextê nıkay] Zazakiyo Standard
âmadan [ây] amayene
bârîdan [bâr] varayene
bûdan [bâş] biyene
dânestan [dân] zanayene
dîdan [bîn] diyene, vênıtene
fahmîdan [fahm] fam kerdene
gereftan [gîr] gırewtene
goftan [gûy] vatene
kardan [kon] kerdene
khandîdan [khand] huiyayene
kharîdan [khar] herinayene
khândan [khân] wendene
khâstan [khâh] waştene
mândan [mân] mendene
neveshtan [nevîs] nuştene
porsîdan [pors] persayene, pers kerdene
raftan [rav], shodan [shav] şiyene
sûkhtan [sûz] veş(n)ayene
shenîdan [shenav] eşnawıtene, eşnayene
shostan [shuy] şütene
tarsîden [tars] tersayene

Tayê çekuyê Farski be zıwananê binanBıvurne

Zazaki Tırki Kurdki İngılızki Farski
balışna yastık Balgeh pillow bâleş
şikiyayene yapabilmek kanîn can şeveden
uca-ita ora-bura vêder-wêder/êre here anca-inca
şıma kerdêne siz yapıyordunuz we dikir you were doing şoma kerdenîd
o nêşeno/a nêşena o yapamıyor ew nikane he can't u nêmişeved
herinayene satın almak kirîn buy xariden
esto var heye available hest
masayene şişmek verimîn to swell amasadan
bermaene ağlamak girîn cry gerye kerden
şımıtene içmek vexwarin drink aşamiten
mı rê bana ji min re to me be man
to rê sana ji te re to you be to
şıma rê size ji we re you be şomâ
ma rê bize ji me re us be mâ
biya! getir! wêne!/bîne! you bring! biya!(false)
Ewro tu çıturiya/senêni? Bugün nasılsın? Îro tu çerî/çawanî? How are you today? Emruz to çetori?
waştene istemek xwastin/wîştin to want xâsten
amordene saymak hejmartin count şamorden
Namê şıma çıyo? Adınız nedir? Navê we çiye? What is your name? Nâme şomâ çist?
rêsnayene yetiştirmek gıyandın bring up resaden
gırewtene almak standin/gırtın to take geriften
kerdene yapmak, etmek kırın/kırdın to do kerden
merdım/merdek adam, insan mirov/meriv people merdum
estor at hesp horse asp/astar
hengure üzüm tirî grape engur
ardene getirmek anîn/awırdVn bring averden
Heq/Homa/Caro Tanrı Xwedê/Yezdan God/Deity Xoda
bêçıke/gışte parmak tili/bêçî finger angoşt
mase/mose balık masî fish mahi
tari karanlık tarî/tîrîc dark tarîk
vızéri dün duh/dwêne yesterday dirouz
waşti sözlü/nişanlı dergistî fiance nâm-zad
xoz domuz beraz/werez pig xok

Nımuneyê FarskiBıvurne

Farski Zazaki
Namê şoma çist? (qiseykerdena rociye: çiye) Namey şıma çıko/çıto/çıçiyo?
Namê to çist? (qiseykerdena rociye: çiye) Namey to çıko/çıto/çıçiyo?
Ehlê koca hastî? (qseykerdena rociye: kocayî) Tı koti raê? Tı kamca ray?
Çetori? Tı Senênê/senênay/çıtewray (çıturia)?
Farsi midânid? Şıma Farski zanenê?
Ârê midânem Heya, zanenan
Ne, nemidânem Nê, nêzanenan.
Sâ'et çend e/(-est)? (qiseykerdena rociye: çende) Saete çenda?
To çend sâli/Sâle to çend est?/To çend sâl dârî? Tı çend serriyê/serriyay (Çend serri deray)?
Se rûz e(-st) kê henûz çîzî nexordem Hirê rocio ke mı hewna çiyê newerdo.
Destê to derd nakonad!/nabinad Destê to derd mevêno/nêvino!
man miravam ez şonan (ez şınan)

Beyannameyê cihanio heqanê merdımi -Bend 1Bıvurne

 
Mıntıqaya zıwanê Farski

Zıwanê FarskiBıvurne

همه مردم آزاد به دنیا می‌آیند و از جهت حیثیت و حقوق با هم برابرند. همه دارای هوش و وجدان هستند و باید با یکدیگر با روح برادری رفتار کنند.
Hameye merdom azad be donya miyayend va ez cehetê heysiyet va hoquq ba hem beraberend. Heme darayê hûş va vêjdan hestend va bayed ba yekdiger ba ruhê beraderî reftar konend.

Zıwanê ZazakiBıvurne

Heme merdım xosere yeno dınya u cihetê heysiyet u huquqi ra têdüş rayê. Heme wehêrê heş u wıcdaniê u lazımo ke yewbinan de be ruhê bırayiye bılewiyên.

ÇımeyBıvurne

  Wikipediya, be zıwanê Farski esta.