Xıdır Baş

Xıdır Baş, yew şairo de Vartoyıco. Nıfuse de nameyê xoyo raştıkên Hıdır Çeliko. Serra 1955ıne de dewa Gımgımi Muska (Beşikkaya) de ameyo riyê dınyna. Xıdır Baş roca 09.10.2023 de şi heqiya xo.

Xıdır Baş
Melumato şexsi
Dewlete	Tırkiya
Cınsiyet	Camêrd
Gure	Deyırnuştoğ
Zıwani	Zazaki

Hewna ke hewt serre biyo, piyê xo kerdo vindi, biyo sey. Bırayê şeş (6) wawuno. Xıdır Baş hem kılamanê eşq û sewda nuştêne, hem zi ebe thamır cınıtêne û wendêne.

Şairê eşq û sewda Sa Heyderi ra dıme Xıdır Baş yeno. Zafane senatkar û hunermendan kılamê Xıdır Başi cınıtê û vatê. Ninan ra tayê; Mikail Aslan, Devrim Bozkurt, Umut Gündüz, Süleyman Geyik, Ali Akalın, Ünsal Bozkır, Çiğdem Ülkü û Serkan Taşi kılamê dey aranje kerdê û vatê. Verecoy kılamê xo Tırki de nusnê, serranê 90 ra nat zıwanê Zazaki de kılami nuştêne.

Xortêni de zerriya xo kewta yew keyneke. Nameyê keyneke Sümbüle biya, hema Sümbüle o nêgırewto. Kılami nuştene, cı rê zêderi eşqê Sümbüle ra ameya. Şair Xıdır Başi vato ke; “Nimetê dınyayo tewr gırd, eşqo. Xora şairêni hezkerdış ra yena. Eşq û sewda ke mebo, şair zi nêbeno. Tı nêşena çiyê bınusnê, tı ke adırê eşqi de mêvêsê.”

Vatena dey ra gore, o tesirê yew şairi de mendo, no şair dewa Şema ra Sılê Muşi biyo. Vano; şairo de pil biyo, hema çı hêf ke şairo de bêwayir biyo. Xıdır Başi ra 60-70 serre ra ravêr biyo, şiyo heqiya xo. Xıdır Başi o şair xo rê qılawuz gırewto, zey dey dest kerdo cı kılami vatê. Hema çı hêf ke ê şairi ra ma rê thewa nêmendo. Her çi ebe merdene tey şiyo erd.

Şair bahdo be Zozane ra zeweciyo. Phanc lacê xo estê, yew zi keyna xo. Nameyê waştiya xoya verêne no be keyna xo ra. Tabi ke cêniya xo kerda razi. Xıdır Başi vato: “Zıwanê insani ke bi vindi, kamiya insani zi bena vindi.”

Yew kıtabê xoyê kılaman esto. Kıtabê xoyê dıyıne zi çhapkerdene rê hazıro.

Umut Gündüzi ey de yew reportaj kerdo. Uca de Xıdır Başi weşiya xo kerda, vato: „Ez ke merdane, xoce û mıle mezela mı ser miyarê. Şıiranê mı ra çekuyan bıwanê. Na çekuyanê mı zi mezela mı ser bınusnê:

Na mezela Xıdır Başiya

Zalım Feleki nêda be ca

Na mezela Xıdır Başiya

Oğıt nêgırewt temel ra

Mı rê kefen deşt pême ra

Kher û lala, zey kemera

Na mezela Xıdır Başiya.

Rowala xoya verêne sero yew kılame vata, hem nameyê xo ra, hem zi nameyê daye ra vato:

Ez vanan:

Eşqê mı gırano, sewda mı zora

Wa tayê to rê bo, tayê zi mı rê bo

Dexalet û rica mı esta to ra

Wa tayê to rê bo, tayê zi mı rê bo

A zi vana:

Wa xeta mêvênê cirani ma rê

To tenya meveşno, na zerriya hare

Sewda to gırana, ez kenan pare

Wa tayê to rê bo, tayê zi mı rê bo

Ez vanu:

Xıdırê Başi mıreno dewa Muska de

Hesıre rısneno, dewa Muska de

Tı hesıranê mı pak ke, dewa muska de

Wa tayê to rê bo, tayê zi mı rê bo

A vana:

To derdê xo nijnayi, kerdi vırani

Zozane bızanê, heval û cirani

To de pare kenan eşqê gırani

Wa tayê to rê bo, tayê zi mı rê bo

Kılamê ey

Şair Xıdır Başi heta nıka xeylê kılami nuştê; hem ebe xo vatê, hem zi dayê vatene. Kılamê xoyê ke kewtê era ma dest, nêyê:

1. Dina mı rê lazım niya
2. Ez yarê tuyo
3. Gulê ez bırindaro
4. Kewta mı viri
5. Porrê to rındeko, hên vay mede
6. Tı ke mêrê, Derman çino
7. To rê çı ke
8. Torê nalêno
9. Yarê (Mezra teke)
10. Zêranca