Karl Marx
Namey xoyo tam Karl Heinrich Marxo (Marx: bıwane [Marks]); (biyayış: 5 Gulane 1818 Trier, Prusya de ame dınya - merg: 14 Adar 1883 Londra). Yew filozof, ekonomist u newedarê (dêmdaoğê) seserra newêsıne (19.) de cıwiyao. Ronaoğê Komunizmio. Derheqa zehf çiyan de nuştey xoyê fıkriyat u lomkeri (kritiki) estê. Marxi bawer kerdêne ke kapitalizm do xo be xo peyniya xo biaro.
| Karl Marx | |
|---|---|
 | |
| Melumato şexsi | |
| Dewlete | Qraliya Prusya |
| Cınsiyet | Camêrd |
| Cayê biyayışi | Trier |
| Biyayış | |
| Merdış | (Tomb of Karl Marx de merdo) |
| Cayê merdışi | Londra(Lung disease ra merd) |
| Wendış | University of Bonn, University of Jena, Humboldt University of Berlin û Gimnasium Real Frederick William III |
| Gure | Ekonomist, rocnameker, Tarixwan, Filozof, Sosyolog, revolutionary, şair, Siyasetkar, nuştekar, nuştekar, social scientist, socialist û film screenwriter |
| Fıkır | Communist League |
| Zıwani | Almanki |
| Hempar | Jenny von Westphalen |
| Domani | Eleanor Marx, Jenny Longuet, Laura Marx, Edgar Marx, Frederick Demuth, Heinrich Edward Guy Marx û Jenny Evelin Francis Marx |
| Maye | Henriette Presburg |
| Pi | Heinrich Marx |
| İtıqad | Ateist û Antiteizm |
| Şar | Ashkenazi Jews |
| İmza |
 |
Heyatê Marksi
bıvurneKarl Heinrich Marx domanê (qıcê) keyeyê dê Cıhudio hirêyıno, bacarê Trieri (Prusya) de ame dınya. Sebebo ke Prusya diplomay hıquqi nêdaêne Cıhudan, piyê Marksi xo mecbur di, geyra a, bi Xıristiyan. Namey maya ey Henrietta biye. Namey wa u bırayanê ey zi Sophie, Hermann, Henriette, Louise, Emilie u Caroline biye.
Wendış
bıvurneMarks heta bi hirês (13) serre, keye de wend. Dıme ra ki Gymnasium (Lise) ra mezun bi, hewtês serri de semedo ke hıquq bıwano şi univestıtey Bonni. Marxi waştêne edebiyat u felsefe bıwano, labelê piyê ey nêverdao o nê qısman bıwano. Tepeya piyê Marksi serrê o şırawıt (rışt) universıtey Friedrich-Wilhelmsi, oyo ke Berlin dero. Marx uca fıkranê ateistan ra tesir bi. Marx serra 1849ıne de şi Londra u hetan mergê xo uca de mend. Aca embazê xo Friedrich Engels nas kerd (şınasna). Kitabê Marx u Engelsio meşhur Das Kapitalo. Eno kıtab hirê cıldio. Cıldê yewıne heta letey dıyıne Marxi be Engelsi ra pia nuşto. Ê hirêyıne Engelsi nuşto. Karl Marx zehfêr çehar hebi merdıman ra tesir biyo. Enê: Hegel, Adam Smith, David Ricardo u Rousseauê.
Merg (merdene)
bıvurneKanunê 1881ıne de ke ceniya Marxi Jenny merde, Marx nêweş kewt. Marx bronşit u ploreziye 14ê Adari (Marti) 1883ıne de merd. Mezela ey Londra dera.
Bibliyografya
bıvurne- The Philosophical Manifesto of the Historical School of Law (1842)
- Critique of Hegel's Philosophy of Right, 1843
- On the Jewish Question, 1843
- Notes on James Mill, 1844
- Economic and Philosophical Manuscripts of 1844, 1844
- The Holy Family, 1845
- Theses on Feuerbach, 1845
- The German Ideology, 1845
- The Poverty of Philosophy, 1847
- Wage-Labour and Capital, 1847
- Manifesto of the Communist Party, 1848
- The Eighteenth Brumaire of Louis Napoleon, 1852
- Grundrisse, 1857
- A Contribution to the Critique of Political Economy, 1859
- Writings on the U.S. Civil War, 1861
- Theories of Surplus Value, 3 volumes, 1862
- Value, Price and Profit, 1865
- Capital, Volume I (Das Kapital), 1867
- The Civil War in France, 1871
- Critique of the Gotha Program, 1875
- Notes on Wagner, 1883
- Capital, Volume II (posthumously published by Engels), 1885
- Capital, Volume III (posthumously published by Engels), 1894