Zazakipediya:Palikerdenı u Cıwên

VEYVEY PALÌKERDENI U CIWÊNAN

Wextê palikerdenı nezdi mend tepeya, dewıjê şardê ma Zaza-Dımıliyan xo miyan dı, merdımandê zanayan u bı emıran ra heyetê ronanê. Ê kı dı na heyetı miyan dı ca gıroto, ê şınê erd bı erd erdanê karıtanê dewda xo geyrenê, hele teney kamci erdi veri yeno çinayenı, yan zi do çıwext biro çinayenı. Bıgeyrayenı u kefşkerdena erdanê dewda xo hemını belli kenê. Bahdê bellikerdenı ê erdan pê dımı rêz u sıre kenê, ka teney kamcin erdi do verê kamci erdi u çıwext, yan zi kamci rojı bıçineyo. Heme pê dımı sırekerdi tepey a wextê çinayenı sırey kamcin erdiyo, yan zi çinayena kamci erdi ameya, ê erdi ra destpeykenê. (Wext beno, jew jew erd qıraç beno, teney ey hebê dıha rew beno. Wextê biyayenı dı nê şenê qerarê xo bıvırnê. Çımkı ferz niyo ilam do teney fılan erdi fılani dımı bıçinê. O heyet tım wınêno biyayenı, teney kamci erdi veri bıbo, şınê ey çinenê. Çımkı wexto kı vêşi bıbê u nêçineyê, toxımê xo, dendıkanê xo hemını rıjnenê erd).

ÇInayena kamcin erdi amê, çinayox (palikerdox) u camêrdê a dewı heme Qaluç, Qırım (Tırpan) u zewbi çiyê xo yê tene çinayenı, pa arêkerdenı, komkerdenı, şelekerdenı u pa kırêştenı hemını gênê u şınê ê erdi ser. (Yanê a dewı dı o kı destê cı kar tepşeno, yanê seqet niyo ê heme piya kewnê ray u şınê erdi miyan. Bê qeç u quldê werdiya u tay cıniyana kes dewı dı nêmaneno. Ê kı manenê tay mayê qeçandê şıtdayenı, tut u pıtanê, tay zi qandê vıraştenıda şami dewı dı manenê. Zewbi ê kı destê cı ra kar yeno u şeno cemeyê zi erd ra hewado inan dı şıno).

Tabi nê şewra rewê wextê qüşlıxi, wextê nemazdê şêfaqi, wextê sodıri dı werzenê u şınê. Qandê kı şewra rewê dınya honıko, zahf kar beno. A dıdını şewra rewê merdımi dinc u xo sero benê.

Resenê erdi miyan nêresenê destpeykenê. Çinayoxi rêz benê u heme kıştê ra pê hetı kewnê erdi miyan u çinenê. Tay xort, qeç u keyney inan dımı arêkenê pêser u cemey vırazenê. Tay ê ceman arêkenê pêser u benê cayê dı kenê gıdişi, tay zi kenê şeley u kırêşenê cadê çarnayenı, cıwênkerdenı. (Yanê cıwêni ser) Cıni u keyneyê kı dewı dı mendê ê zi ninan rê nan u şami vırazenê u anê erdi ser. Karê welatê ma yê amnani şewra u şani ser en bolki beno. Qandê kı şewra u şani ser tiji vêşi çıniya yan zi vêşi dınyay nêveşnena, nêpıraynena, ey ra zahf germı niya. Cora kar u bar dı nê wextan dı beno. Germdê dıhirı dı zi aras u solıx danê u şınê sersida dar u beri dı, eger estê se awan vero, dolan kışta cado honık dı roşenê u solıxê xo gênê. Nanê xo yê dıhirı zi dar u beri bındı, ini u awan sero wenê. Dewê dı doli, awi yan zi ro tey esto, merdımê ê cayan ê germdê dıhirı dı şınê kewnê ê awan u xo kenê honık.

Pali kerdoxi, Palıci, paliyoxi wexto kı piya pali kenê, dêr u kêfanê xo zi cı ra kemi nêkenê. Wexto kı edızıyênê zi heme sersida dar u beri bındı xo resnenê pê u solıx gênê. O wextê solıx gırotenı dı, tay dest erzenê xo goşan u dêri kenê.

Bı sıreyêna paliya dewı heme qedinê u teney heme ardi cıwênan ser tepey a, rojê-dırozi mabên danê u eya tepeya dest bı hadreyeyda çarnayenda cıwênan kenê. Heme dewızi piya şenê cıwênanê xo bıçarnê, ca bı ca zi, keye bı keye zi şenê bıçarnê, o mesele niyo. Tabi wexto kı heme piya bıçarnê dıha vêşi bıkêf u şênayey bena u heme piyakêfkenê, kaykenê u hüwenê. O kı cay ciyê cıwên çarnayenı çıniyo, o paweno hetan kı jew ê xo bıqedino u ca veng bo.

Qandê çarnayenda cıwêni, teneyo kı çinayo u meydanê do veng dı komkerdo, qandê çarnayenda ê teni, jew mışore, nireyê, mısasê u cıtê gay lazımê. Qandê têvdayenı, pêşanayenı, koşan ra cıwêni ver eştenı u rıjnayenı u cıwêni ver eştenda gıdişdê cıwêni u verdayenı Mılêvi lazıma. Nê haceti nêbê karê cıwêni ray nêşıno. Şıma zanê mışore hendê metroyê hera, hendê dımetroyan zi dergeya ciya. Bındê ê mışori dı zi kert u kortıki yenê vıraştenı u siyê çaqmaqiyê sernuy zi kewnê ê kert u kortıkan miyan u tey yenê kütenı. Ê siyê çaqmaqi qandê werdikerdenda saptê teniyê. Cıwên ya bı Gayana, ya bı Bergir u Estorana, yan zi bı Herana yeno çarnayenı. Nire erzênê mıldê ê heywanan ser u mıli sero gırêdanê. Jew nışeno ê mışori, a mısasda destê xo ya ê heywanan çorşmey ê cıwêndê xo çerx keno u cıwênê xo çarneno. Teney ê cıwêni heme çarna u kerd werdi, heb u sapiya pê ra vısti, abırneyay u kewti tepey a, no fın ey bı mılêvana vaydanê. Dı a vaydayenı dı hebanê ê teni u sımeriya pê ra abırnenê. Wexto kı va çınêbo pawenê kı va bıvıziyo. Va en bolki bahdê êri vıjêno u yeno. Bı vaydayena sap u hebana pê ra abırnay tepey a, ê hebanê ê teni seradı kenê, eger estı bê si, kesleg u sapanê gırdan zi bı seradı kerdena cı ra vejenê. Tene teniya verda tepey a ey kenê çıwal u xıraran miyan u kırêşenê keyandê xo. Keyandê xo dı ê teneyê xo ca bı ca kenê depo u küwariyan miyan. Sımerê xo zi bı xırarana arêkenê u anê kenê merekandê xo, qandê zımıstani dewar u çarwandê xo dayenı. Efara xo ya cıwêni zi bı mercıfana arêkenê pêser u teney ay benê ini vero şıwenê. Qandê kı a efara miyan dı si, keslegi, sap u herwına çiyo kı xeribê teniyo esto.

Tabi wexto kı cıwênanê xo çarnenê, xeli ca, cewi ca, küşnı ca, mercuyan ca, nıhan ca, gılgıli ca, korêki ca u herwına heme çi pê ra ca çarnenê. Nebi (mısır) u kınciyan zi pê ra ca bı rewt u darandê zey mısasana roşanenê. Tabi paliya heme çi zi ca bı ca kenê, ca bı ca anê cıwênan ser, ca bı ca rokenê u ca bı ca inan çarnenê kı, têmıyan nêbê.

Paliya xo kerdı, cıwênê xo çarnay, teney xo vayday, sımer u hebana (dendıkana) pê ra abırnay u ca bı ca erdi keyandê xo dı kerdi cayandê cı tepey a, rojê yan zi çend rozi xo rê kêf u veyvey kenê.

Welatê ma dı şarê ma Zaza-Dımıliyan heme werdê xo yê zımıstani keno zere kı, zımıstani qandê diyayenı u vinayenı zahmetey nianco. Şıma heme zanê zımıstanê welatê ma zahf çetın ravêrenê. Wext beno mabêndê nimmetro u dımetroyan dı vewrı varena u verê kêberan gêna. Wexto kı kes qandê zımıstani werd, qezenc, zerzewat, tene, êmış, kodık, qax u qandê veşnayenı xo pa germ kerdenı u şami pewtenı komır, koli, çar u qırşi u qandê xoradayenı çınayo germ u herwına zewbi çiyê keyi nêkero zere, texminê xo yê zımıstani nêkero, zımıstanê a sere dı pêrişan beno. O wext lazım o şıro merdım u enbıryanandê xo ra çi deyn bıkero. Na ju zi nina hesabdê ma Zaza-Dımıliyan. Çımkı qabırxey ma bol qalıno, rew rewi ma kesi rê mıl nêronanê, hetan kı tam mecbur nêbê...

Çıme

• Koyo Berz