Adalet Ağaoğlu

Adalet Ağaoğlu (b. Nallıhan, Ankara, 13 Tışrino Verên 1929, m. 14 Temuze 2020) yew nuştekara Tırka ke be eseranê xo be tewrê roman u hêkati şınasiyena. Ağaoğlu Edebiyatê Tırkiê seserra 20. de tewrê romani de tewr (en) nuştekaranê gırdan ra yewe vêniyena. A eserê xo be demanê Tırkiyaê cıyay u heyatê merdımanê enê demanê cıyayan geyray cı, nuştê. Teberê romananê xo de eseri zey hêkati, kay, xatıray u testi zi nuştê.

Adalet Ağaoğlu
Melumato şexsi
Dewlete	Tırkiya
Cınsiyet	Cêniye
Cayê biyayışi	Nallıhan
Biyayış	13 Tışrino Verên 1929
Merdış	14 Temuz 2020 (Mezelgahê Cebeci Asri de merdo)
Cayê merdışi	Estanbol
Wendış	Universitey Anqara - Fakultey Zıwani u Tarix-Coğrafya û Universitay Anqara
Gure	Rocnameker, nuştekar, nuştekarê kayi, Nuştekarê nesiri û Nuştekarê romani
Zıwani	Tırki
İtıqad	Ateist

Heyato xısusi u zihniyeto edebi

Ae tarixê 13 Ekim 1929i de qezay wılaytê Anqara Nallıhani de maya xo ra biye. Piyê ey basmey (qumaşi) rotêne, namey cı Hafız Mıstefa Sumero. Keyey xo de çehar qıci (qeçeki, domani) esti biy u a zi qıca dıyına, keyna teynaya. Bıraê ay pêdıma Dr. Cazip Sumer (1925-1975), nuştekarê kay u kayker Güner Sümer (1936-1977) u merdımê gurey Ayhan Sumer (1930) ê. Ae mektebo verên temam kerd Nallıhan de. Dıma zi keyey xo banê xo kırışt Anqara u ae zi be keyey xo ame Anqara. Mektebo miyanên Lisa Keynekan de Anqara de temam kerde. Key ke ae lisa kerd temam, serra 1950 de kewt Universita Anqara, Fakultê Zıwan u Tarix-Coğrafya, lızgey Edebiyat u Zıwanê Fransızi u inca ra biye mezun. Key ke ae şiyêne lisa, alaqa ae be edebiyat u şıiri veciye miyan. Ney ra tepeya xo ante kışta nuştekariya kayi. Reyo verên rocnamey (qazete) Ulusi de kritikê edebiyati nuştê u başle kerdo edebiyat. Miyanê serranê 1948-1950 de Pêseroka (mecmuna) Kaynaki de şıirê xo kerdê vıla.

Miyanê serranê 1951-1970i de yewbini ra cıya wezifa gırewt TRT de. Key ke kewt Radyoyê Anqara, kayê cıyo verênê radyo 'Aşk Şarkısı' nuşt. Demê xoyê radyo de embazê aê ke kaykerê tiyatroy u direktori biy, be Kartal Tibet, Üner İlsever, Çetin Köroğlu, Nur Sabuncu tiyartoyo xısusiyo verên Meydan Sahnesi nao ro. Pêseroka Meydan Sahne zi veta. 1953 de şiye Paris, waşto ke tiyatro sero bıwano. 1953 de be Sevim Uzungören kayê tiyatroy Bir Piyes Yazalım nuşto, eno kay yew serre Anqara de gırewto sexne. 1954 de be mıhendis Halim Ağaoğlu zewaciya, heta romanê xoyo verên nuşto nuştekariya kayan kerda dewam.

Romanê cıyo verên Ölmeye Yatmak 1973 de çap biyo. Romanê xoyo verên ra tepeya pêro eserê xo werêniyay (bi mewzuyê kritiki, tenkidi). Ölmeye Yatmak u ney re tepeya Düğün Gecesi (1979) u Hayır (1989) biy hirê romanê bestiyaey u zaf oduli gırewtê. Romaê ey Bir Düğün Gecesi u Hayır key çap biy amey arê kerdış, Fikrimin İnce Gülü zi çapo çeharın ra tepeya ameyo arê kerdış (yani biyo yesax). Fikrimin İnce Gülü sero be sucê tehkir u tezyif kerdışê (cêr kerdış) quwetanê eskeriya Ağaoğlu sero dewa a kerda, dı serri dewa ae dewam kerd u dewa ra tepeya veciyo miyan ke sucê ae çıniya. Düğün Gecesi sero zi tehkikat kerdo a.

Ağaoğluy, be merdımanê binan Dezgey Heqanê Merdıman nao ro serra 1986 de. Hama Temuz 2005 de inca ra abırriye, vata ke eno dızge ırqperest (rasist) u mıliyetperesto (nasyonalist) u kışta PKK politia xo keno.

Ae kewta kampaya ozır (bexş) waştışê Ermeniyan, ozır (bexş) waşt Ermeniyan ra. 2010 de zi demê Referandumê Qanunê Esasi de şiya yew panel. Panel de yew grube be namey Kolektifê Teleba (Musnekar, Talebe) haki eştê ae ser.

Eserê cı

Kayê tiyatro u radyoy

• Bir Piyes Yazalım - 1953,
• Yaşamak - 1955-56
• Evcilik Oyunu - 1964
• Tombala - 1967
• Çatıdaki Çatlak - 1969
• Sınırlarda 1969
• Üç Oyun: Bir Kahramanın Ölümü, Çıkış, Kozalar 1973
• Kendini Yazan Şarkı 1976
• Çok Uzak - Fazla Yakın 1991
• Duvar Öyküsü - Çocuklar ve Büyükler için Müzikli Danslı Oyun 1992
• Fikrimin İnce Gülü - 1996
• Çağımızın Tellalı 2011

Romani

• Ölmeye Yatmak 1973
• Fikrimin İnce Gülü 1976
• Bir Düğün Gecesi 1979
• Yazsonu 1980
• Üç Beş Kişi 1984
• Hayır... 1987
• Ruh Üşümesi 1991
• Romantik Bir Viyana Yazı 1993
• Dert Dinleme Uzmanı 2014

Hêkati

• Yüksek Gerilim (1974)
• Sessizliğin İlk Sesi 1978
• Hadi Gidelim 1982
• Hayatı Savunma Biçimleri 1997

Testi

• Geçerken 1986
• Karşılaşmalar 1993
• Başka Karşılaşmalar 1996
• Öyle Kargaşada Böyle Karşılaşmalar 2002
• Yeni Karşılaşmalar 2011

Mektubi

• Mektuplaşmalar (Mehmet Baydur ile birlikte) 2005

Xatıra

• Göç Temizliği 1985
• Gece Hayatım 1991

Rocane

• Damla Damla Günler 2004
• Damla Damla Günler I-II-III 2007

Weçinitışi

• Seçmeler (Kendi Seçtikleri) Ekim 1993