Coğrafyay İrani

Coğrafyay İrani (be Farski: جغرافیای ایران): Cayê İrani verocê rocawanê qıtay Asya dero. Gorey cayê xo İran hem Rocakewtena Miyani hem zi Asyay Veroci dero. Erdê İrani 1.648.000 km²yo û gorey erdê xo İran cihan de ê 16 (des u şeş)ıno. Zımey İran de Deryay Xezeri û Tırkmenıstan, rocvetışê İran de Efğanıstan û Pakıstan, verocê İrani de Deryay Umani û rocawanê İrani de Iraq, Tırkiya, Ermenıstan û Azerbaycan estê. Erdê İrani, erdê Ewropay Rocawani ra deha/gırdêro.^[1]

İran de Deryay Xezeri û Xuzıstan miyan de Platoyê İrani esto. No plato zaf kohıno. İran ebe xo zaf kohıno. Kohê Demavendi hem İran de hem Rocvetışê Miyani de, hem zi leteyê qıtaya Ewrasyaya ke Kohê Hindukuşi ra rocawan dero koho de tewr berzo.^[2] Rocawanê İrani zaf koyıno û zaf serdo. Rocvetışê İrani de zaf kohi çıniyê û serd niyo, zaf germo. Rocvetışê İrani de Deşta Luti û Deşta Keviri estê. Hewa amnani de zaf germ beno û zımıstani de zi serd beno. Zımeyê İrani de zaf dari estê û iklımê zımeyi germ niyo. Veroc de dormeyê Arvand Rūd (Şat el Erebi) de zaf deştê herayi estê. İklımê İrani zımıstani zaf serd û vewrıno, amnani de zaf germo.

Hıdudê İrani

Erdê İrani zaf herayo û ebe zaf dewletan ra hıdudê İrani esto.

Iraq 1,458 km
Tırkmenıstan 992 km
Efğanıstan 936 km
Pakıstan 909 km
Azerbaycan 611 km
Tırkiya 499 km
Ermenıstan 35 km

-> Pêro-piya 5,440 km

İklım

Mazenderan, zımey İrani

Iran climate map showing locations of province capitals	Mıntıqeyê ke tede iklım nermo û zaf vartış esto Mıntıqeyê ke nermê Mıntıqeyê ke tede vartış zaf esto û iklımê Deryayê Miyanêni hukım keno Mıntıqeyê ke tede iklımê Deryayê Miyanêni hukım keno Koyo serd Koyo zaf serd İklımê erdiyo serd İklımê erdiyo germ Mıntıqeyê ke tede vartış nêbeno Germ Dormeyê germıni Mıntıqeyê ke tede iklımo germ hukım keno

Deşti

İran ebe erdê xo zaf berzo û kohıno. Ema erdê rocvetışê xo û verocê xo zaf kohın niyo. Erdê verocê İrani de zaf deşti estê û enê deşti zaf herayê. Deştê İrani zaf maxsuldarê û zafê nê deştan de cot kenê. Rocvetışê İrani zi berz niyo û deşti estê ema maxsuldar niyê.

İran ra nımuneyê tayê deştan:
Deşta Xuzıstani
Aliabad-e Katul (Gulıstan)
Sarein (Erdebıl)
Bokan
Goldasht (Lurıstan)
Eklid (Fars)

Koyê İrani

İran zaf koyıno û İran de zaf koyi estê. Erdê İrani zi gorey dewletanê binan ra zaf berzo. İran de zaf erdlerzi benê.

Koyê Demavendi 5.604 metrey
Koyê Hezaran 4.420 metrey
Koye Şir-Kuhi 4.074 metrey
Koyê Kopedaği 3,191 metrey

Fotogaleriye

Alborz
Damavand
Gilan, zımeyê İrani
İran ra zımıstan
Koyê Demavendi
Çolê Luti

Royê İrani

Royê Harazi

İran de royi rocawan , veroc û zıme de estê. Rocvetışê İrani de ro çıniyo. Royê İrani:

Haraz
Namarestak-Rud
Talekan
Dez
Bastak-Ruda

Fauna û flora

%10ê erdê İrani de dari estê. Zımeyê İran de eyaletanê zey Mazenderan, Gilan û Gulıstan de zaf dari estê. Verocê İrani de zi dari estê, ema xeylê niyê. Heme İran de zaf mıxtelif dari û nebati estê.
Erdê İrani zaf herayo û zaf mıxtelif heywani tede cıwiyenê. İran de şêri, parsi, xozi, ğezali, bızê kohi, mari cıwiyenê.

Fotogaleriye

Leopardo Fars
Çitay Asya
Theyr
Yunus

Referansi

↑ http://www.nationsencyclopedia.com/Asia-and-Oceania/Iran-LOCATION-SIZE-AND-EXTENT.html
↑ "Archive copy". Archived from the original on 2007-05-01. https://web.archive.org/web/20070501064507/http://www.weneedtrees.com/iran/nature.asp.

[1] ttp://www.nationsencyclopedia.com/Asia-and-Oceania/Iran-LOCATION-SIZE-AND-EXTENT.html

[weneedtrees.com-2] "Archive copy". Archived from the original on 2007-05-01. https://web.archive.org/web/20070501064507/http://www.weneedtrees.com/iran/nature.asp.

[1]

[2]